Bestraling op de onderbuik

Kankerbehandelingen hebben in het algemeen invloed op het psychisch welbevinden. Komt daar de bestraling bij, dan kan dit leiden tot een negatief effect op het seksueel functioneren. Sommige vrouwen ervaren veel en langdurige gevolgen, andere vrouwen hebben geen of alleen tijdelijk seksuele problemen.

De bestraling kan leiden tot verkleving en littekenweefsel in de vagina. Dat kan in de loop van maanden tot jaren een aantal gevolgen hebben:
· De schede kan nauwer en korter worden, waardoor de geslachtsgemeenschap lastiger of zelfs niet meer goed mogelijk is.
· De schede kan minder elastisch worden.

Als de eierstokken straling krijgen, dan stopt de productie van vrouwelijke hormonen in de eierstokken. De overgang (menopauze) begint vervroegd met onvruchtbaarheid tot gevolg.
Het tekort aan hormonen, ook als u vervangende hormoontabletten gebruikt, kan leiden tot:

• Droogheid van de schede, ook tijdens seksuele opwinding.
• Opvliegers.
• Stemmingswisselingen.
• Tijdens het vrijen; kans op bloeding tijdens seksueel contact.

Als gevolg van de verklevingen of hormoonveranderingen kunt u te maken krijgen met pijn tijdens en na geslachtsgemeenschap, verminderd vochtig worden en moeite met het bereiken van een orgasme. Ook kan de zin in seksueel contact minder worden of verdwijnen. Het hervatten van seksuele activiteit begint bij het (opnieuw) leren kennen van uw eigen behoeftes en verlangens.

Of dit bij u kan gebeuren, en of het te voorkomen is, hangt af van de plaats van de tumor. Bij de eerste controle afspraak na de bestralingen bespreekt uw arts dit met u. U krijgt informatie over uw situatie, en advies over herstel op seksueel gebied. Uw arts, Verpleegkundig Specialist of verpleegkundige legt uit wat u kunt doen om vernauwing te voorkomen. Soms krijgt u (ook) een folder met adviezen hierover.
Vraag de arts naar uw eigen situatie.

Veel vrouwen die zijn behandeld met uitwendige en/of inwendige bestraling kunnen baat hebben bij het oefenen met vaginale pelottes. Pelottes zijn staafjes van kunststof. Het regelmatig inbrengen van pelottes in de vagina, kan de vagina soepel houden en verkleving en de vorming van littekenweefsel tegengaan. De pelotte brengt u zelf in, in uw eigen omgeving.

Waarom pelottes gebruiken?

• Om in de toekomst de mogelijkheid tot geslachtsgemeenschap te houden.
• Het gynaecologisch onderzoek tijdens de controleafspraken makkelijker te laten verlopen (dit is mede van belang voor patiënten die geen behoefte hebben aan seksuele gemeenschap)

Wanneer begint u met het gebruik van de pelottes?

De verklevingen als gevolg van bestralingen kunnen gedurende een lange tijd ontstaan, beginnend enkele weken na de bestralingen tot ongeveer een jaar daarna. Rond vier weken na de laatste bestraling kunt u beginnen met het oefenen met pelottes. De ontstekingsreactie van het vaginale slijmvlies is dan meestal voorbij en het slijmvlies van de vagina is voldoende hersteld. Bij de eerste controle na de behandeling kan uw arts u adviseren over het juiste moment om te starten met de (kleine maten) pelottes. Om de vagina soepel te houden, kunt u de pelottes het beste minstens een jaar na de behandeling blijven gebruiken. Zodra u weer regelmatig geslachtsgemeenschap heeft, kunt u het gebruik van de pelottes verminderen.

Hoe gebruikt u de pelotte?

• Het algemene advies is om de pelottes om de dag te gebruiken. Het is gemakkelijker om de vagina soepel te houden met pelottes voordat er een vernauwing ontstaat, dan als er al een vernauwing is ontstaan.
• Breng de pelotte elke keer gedurende minstens drie minuten in.
• Gebruik de pelotte (eventueel samen met uw partner) op een ontspannen plek in huis, waar u niet gestoord kan worden. U mag de pelotte ook in bad of onder de douche gebruiken. Breng voldoende glijmiddel aan op de pelotte en rond de ingang van uw vagina om het inbrengen te vergemakkelijken Gebruik glijmiddel op waterbasis, die niet geparfumeerd is (te verkrijgen via de apotheek of drogist).
• U kan de pelotte in verschillende posities inbrengen. Om de bekkenbodemspieren te ontspannen kunt u op uw rug liggen met de knieën iets gebogen en uit elkaar, of staand, met een been op het bed of bad.
• Breng langzaam en voorzichtig de pelotte naar binnen. U begint met de kleinste maat pelotte. Leg de pelotte eerst tegen de ingang van de vagina aan. Probeer daarna de pelotte voorzichtig een stukje naar binnen te brengen.
• Als u branderigheid of pijn voelt, houdt u de pelotte stil, spant u de bekkenbodemspieren aan en laat los. Zo brengt u de pelotte steeds een beetje verder de vagina in.
• Breng de pelotte zo diep mogelijk naar binnen, maar forceer niet.
• Beweeg hierna de pelotte in en uit de vagina. Zo mogelijk draai de pelotte voorzichtig rond.
• Verwijder de pelotte hierna langzaam met een heen en weer draaiende beweging. Begin met de kleinste diameter. Zodra u deze een aantal keren met gemak hebt kunnen inbrengen, kunt u een grotere maat gaan gebruiken. In plaats van de pelottes kunt u ook een vibrator gebruiken.
• Gering verlies van afscheiding of bloed is mogelijk tijdens gebruik. Hiervan hoeft u niet te schrikken. Heeft u veel bloedverlies of pijn tijdens gebruik, neem dan contact op met uw radiotherapeut.

Meer informatie vindt u ook op de volgende websites:

• www.kanker.nl seksualiteit en kanker
• www.olijf.nl Patiëntenvereniging voor vrouwen met gynaecologische kanker.
• www.nfk.nl Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten organisaties

Patiëntinformatiecentrum Oncologie (PATIO)

Het patiëntinformatiecentrum is er voor iedereen die met kanker te maken krijgt, als patiënt of naaste. Het informatiecentrum bevindt zich aan de Zimmermanweg en is geopend van maandag t/m vrijdag van 8.00 - 16.30 uur. Telefoon: (010) 704 12 02. Mail: patio@erasmusmc.nl Voor alle mogelijkheden en activiteiten: www.erasmusmc.nl/kankerinstituut/patio. Kijkt u ook eens naar het ervaringsverhaal van Joris: www.erasmusmc.nl/video-patient-patio

De afdeling radiotherapie is bereikbaar via onderstaande telefoonnummers:

Tijdens kantooruren:

• (010) 704 13 14 (algemeen secretariaat radiotherapie)

Afspraak plannen:

• (010) 704 15 38 (patiëntenplanning radiotherapie)

Met dringende vragen buiten kantoortijden neemt u contact op via het algemene telefoonnummer en vraagt u naar de dienstdoende radiotherapeut.

• (010) 704 0 704