Patiëntenfolder

Borstvoeding

Een goede start voor u en uw baby

Borstvoeding is de meest natuurlijke manier om uw baby te voeden. Het is volledig afgestemd op wat uw kindje nodig heeft en biedt veel gezondheidsvoordelen voor u beiden. In deze folder vindt u praktische informatie, tips en antwoorden op veelgestelde vragen.Het Erasmus MC moedigt borstvoeding aan en ondersteunt u graag bij een goede start.

Verloskunde, Intensive care kinderen, Kindergeneeskunde, Kinderthoraxcentrum, Neonatologie

Download PDF

Waarom borstvoeding zo bijzonder is

Voor uw baby

Optimale voeding: Moedermelk bevat precies de juiste voedingsstoffen, afgestemd op elke fase van de ontwikkeling.
Makkelijk verteerbaar: Zacht voor het maag-darmstelsel.
Bescherming tegen ziekten: Antistoffen in de melk helpen beschermen tegen infecties zoals maagdarminfecties, verkoudheid, middenoorontsteking en luchtweginfecties.
Ondersteunt hersenontwikkeling: Bevat vetzuren die belangrijk zijn voor het brein.
Gezonde groei: Bevordert een goede darmflora en kan beschermen tegen overgewicht later in het leven.

Voor u

Minder bloedverlies na de bevalling.
Sneller herstel en vaak sneller terug op uw oude gewicht.
Minder kans op botontkalking, borst- en eierstokkanker.
Versterkt de emotionele band met uw baby door het hormoon oxytocine.

Tijdens de zwangerschap

Uw lichaam bereidt zich vanzelf voor:

Uw borsten groeien en maken zich klaar voor melkproductie onder invloed van zwangerschapshormonen.
Tepels en tepelhof worden donkerder en de kliertjes van Montgomery houden de huid soepel.
Soms komt er al wat melk (colostrum) vrij in de tweede helft van de zwangerschap.

Tip: Volg ons gratis Webinar Borstvoeding of maak een afspraak voor het prenataal spreekuur bij de Lactatiekundige. Vraag hiernaar tijdens uw controle-afspraak op de polikliniek Verloskunde.

Na de bevalling

Colostrum - de eerste voeding

Direct na de geboorte maakt uw lichaam een speciale, geconcentreerde melk aan: colostrum. Deze goudgele melk zit boordevol voedingsstoffen en antistoffen. Het is precies wat uw baby in de eerste dagen nodig heeft. Het helpt om zijn afweer op te bouwen en zijn darmen rustig op gang te laten komen. Zelfs een paar druppels zijn al zeer waardevol.

Huid-op-huidcontact - een warme start

Het eerste moment samen is heel bijzonder. Door uw baby direct na de geboorte op uw blote huid te leggen, voelt hij uw warmte, hoort hij uw hartslag en ruikt hij uw geur. Dit helpt hem om rustig te worden en zijn temperatuur, ademhaling en bloedsuiker stabiel te houden. Bovendien stimuleert het zijn natuurlijke zoek- en drinkreflex, waardoor hij vaak zelf de weg naar de borst vindt.

De eerste voeding - samen beginnen

Wij adviseren om uw baby binnen het eerste uur na de geboorte voor het eerst te voeden, bij voorkeur tijdens huid-op-huidcontact. De baby zal dan uit zichzelf op zoek gaan naar de borst. Dit is een bijzonder en rustig moment om elkaar te leren kennen en op een natuurlijke manier te starten met borstvoeding. Mocht dit door medische omstandigheden niet direct mogelijk zijn, dan biedt de verpleegkundige of kraamverzorgende ondersteuning zodra dit wel kan.

Vraag en aanbod - hoe melkproductie werkt

Borstvoeding werkt volgens het principe van vraag en aanbod: hoe vaker u uw baby aanlegt, hoe meer melk uw lichaam aanmaakt. In de eerste dagen is het normaal dat uw baby 8 tot 12 keer per 24 uur wil drinken.

Rooming-in - altijd dichtbij

Door samen met uw baby op één kamer te blijven, leert u sneller zijn signalen herkennen. Dit vergroot de kans op een goede borstvoedingsstart en versterkt de band met uw kind.

De biologische blauwdruk van uw baby

Een pasgeboren baby beschikt over instincten en reflexen die hem helpen zich aan te passen aan het leven buiten de baarmoeder. Volgens deze “evolutionaire blauwdruk” verwacht de baby:

Borstvoeding als primaire voeding
Nabijheid van ouders voor warmte en veiligheid

Voor een baby voelt het leven alleen veilig in de nabijheid van een ouder. Zijn instinct is sinds de oertijd niet veranderd, terwijl onze leefomgeving dat wel is. Waar wij gewend zijn aan regels en tijden, leeft de baby volledig volgens zijn natuurlijke ritme.
Dit gedrag kan intens of overweldigend aanvoelen. Door te begrijpen dat dit biologisch bepaald is, ontstaat vaak meer rust en acceptatie. Dit vergroot de kans op een goede start van de borstvoeding.

Aanleggen: de basis voor succes

Stap-voor-stap (borstvoeding) aanleggen

Een goede start met borstvoeding begint met het juist aanleggen van uw baby. Hieronder vindt u een eenvoudig stappenplan dat helpt om comfortabel te voeden en uw baby een goede drinkhouding aan te leren.

Stap 1: Neem een comfortabele houding

Zorg dat u ontspannen zit of ligt, met goede ondersteuning in rug, armen en voeten. Voorkom dat uw baby te hoog op een kussen ligt.

Stap 2: Zorg dat uw baby rustig en alert is

Aanleggen gaat het best wanneer uw baby wakker en ontspannen is. Troost hem eerst indien hij huilt. Is hij nog half slaperig? Dat is prima in de eerste dagen. Slaapt hij diep, maak hem dan voorzichtig wakker.

Stap 3: Houding van uw baby

Bij de klassieke madonnahouding ligt uw baby buik tegen buik met u, neusje ter hoogte van uw tepel. Oren, schouders en heupen liggen in één lijn. Zijn hoofd steunt op uw onderarm of in de elleboogplooi. Ondersteun zijn heupen en bovenbenen met uw andere hand.

Stap 4: Ondersteun uw borst

Gebruik de U-greep: vier vingers onder uw borst, duim er los bovenop. Houd uw vingers ver genoeg van de tepelhof zodat de baby de hele tepelhof in de mond kan nemen. Vergelijk het met een hamburger, die kan ook groot aangehapt worden als hij in de breedte wordt aangeboden.

Stap 5: Wacht op voedingssignalen

Wrijf zacht met uw tepel over de bovenlip van uw baby. Wacht tot hij zijn mond wijd opent.

Stap 6: Leg uw baby aan

Breng uw baby snel en daadkrachtig naar uw borst zodra zijn mond wijd open is. Zorg dat zijn kin tegen uw borst ligt. Houd uw borst in de natuurlijke positie, zonder hem te veel in te drukken. Als het neusje in de borst lijkt te verdwijnen, brengt u zijn heupjes wat dichter naar u toe voor meer ademruimte.

Stap 7: Let op het comfort

Borstvoeding hoort geen pijn te doen. Een lichte gevoeligheid in de eerste dagen is normaal, maar aanhoudende pijn is een teken dat uw baby niet goed is aangelegd. Stop dan even door uw pink in de mondhoek te steken en probeer opnieuw aan te leggen.

Stap 8: Controleer het drinken

Uw baby drinkt goed als:

zijn kin uw borst raakt
zijn hoofd iets achterover is
hij rustig zuigt, slikt en pauzes neemt
zijn wangen bol blijven
Laat hem drinken tot hij zelf loslaat. Bied hierna eventueel de andere borst aan.

Tekenen van ineffectief drinkgedrag:

De tepel komt vervormd uit het mondje van de baby
De voeding doet pijn
De baby maakt smakgeluiden tijdens het drinken
De baby laat steeds los

Aandachtspunten voor een goede start

Zorg voor rust en privacy
Neem de tijd en leg zelf uw baby aan
Gebruik kussens alleen voor uw comfort, niet om de baby op te leggen
Vraag gerust hulp aan de verpleegkundige of kraamverzorgende

Voedingshoudingen

De basis is altijd:

Neus ter hoogte van uw tepel
Kin iets omhoog
Oren, schouders en heupen in één lijn
Baby dicht tegen u aan

Voorbeelden van houdingen:
Verschillende houdingen voor borstvoeding

Madonnahouding

Rechtop zitten, rug gesteund
Baby in uw armen, buik tegen buik
Oor, schouder en heup op één lijn

Doorgeschoven madonnahouding

Rechtop zitten
Houd de baby vast tussen schouderbladen/nek
Maak met de vrije hand (de hand die aan de kant van de te geven borst zit) een U vorm
Breng de baby naar de borst bij wijd open mond

Zijligging

U ligt op uw zij
Baby ook op zijn zij, buik tegen buik
Neusje ter hoogte van de tepel

Baker- of rugbyhouding

Baby onder uw arm, benen naar achter
Fijn bij grotere borsten of na een keizersnede

Achteroverleunend voeden

Rugsteun, eventueel benen opgetrokken
Kussen naast uw armen voor steun
Hand op voorhoofd van baby indien nodig

Voeden op verzoek

Bij voeden op verzoek bepaalt de baby zelf wanneer hij wil drinken. Dit zorgt niet alleen voor een tevreden kindje, maar ook voor een goede melkproductie. Hoe vaker uw baby drinkt, hoe meer melk u aanmaakt. Het is daarom belangrijk om bijvoeden te vermijden, omdat dit het natuurlijke ritme van vraag en aanbod kan verstoren. Een gezonde, effectief drinkende baby heeft geen bijvoeding nodig. Ook niet tijdens de eerste dagen na de geboorte.

Hoe vaak voeden?

Een pasgeboren baby drinkt meestal minimaal 8 keer per 24 uur. Soms moet u in het begin zelf het initiatief nemen, vooral als de baby:

veel heeft geslapen
rustig lijkt, maar eigenlijk te weinig om voeding vraagt

Dit komt vaker voor na een gecompliceerde bevalling, bij (rand)prematuriteit of wanneer er pijnstilling is gebruikt.

Krijgt mijn baby genoeg melk?

Bij borstvoeding is niet direct te zien hoeveel uw baby drinkt. Er zijn een aantal signalen waar u op kunt letten:

Gedrag

De baby is levendig, alert en reageert op prikkels.
De baby meldt zich meerdere keren per dag voor voeding.
De baby is tevreden na de voeding.

Plasluiers

Dag 1: 1 natte luier
Dag 2: 2 natte luiers
Dag 3: 3 natte luiers
Vanaf dag 4: 4–6 zware, kletsnatte luiers per dag

De urine hoort helder en vrijwel geurloos te zijn. In de eerste dagen kunnen er oranje/rode kristallen (uraten) in de luier zitten. Dat is normaal. Als dit na dag 4–5 nog voorkomt, kan het een teken zijn dat de baby te weinig drinkt.

Ontlasting

Dag 1–3: Donkere, teerachtige ontlasting (meconium).
Vanaf dag 4–5: Zachte, mosterdgele of lichtgroene ontlasting, soms met kleine korreltjes.
Een borst gevoede baby heeft vaak dunne, frequente ontlasting. Dit is normaal en geen diarree.
In de eerste 6 weken poept uw baby meestal vaker dan 2 keer per dag. Daarna kan dit variëren van meerdere keren per dag tot eens in de paar dagen.

Groei

Een gewichtsverlies van 7–10% in de eerste dagen is normaal.
Na 2–3 weken is het geboortegewicht meestal weer bereikt.
In de eerste 3–4 maanden groeit de baby gemiddeld 115–225 gram per week.
Rond 5–6 maanden is het geboortegewicht meestal verdubbeld

Fopspeen

Gebruik in de eerste 2 tot 6 weken geen fopspeen. Dit kan de melkproductie nadelig beïnvloeden. Zodra de borstvoeding goed verloopt, kunt u eventueel een speen met beleid gebruiken, bijvoorbeeld voor troost of extra zuigbehoefte van de baby.
Let op: verwijder de speen als uw baby in slaap is gevallen of voedingssignalen toont. Zo voorkomt u dat er voedingsignalen worden gemist.

N.B. Een zieke baby die is opgenomen op de kinderafdeling krijgt wel een fopspeen aangeboden. De speen helpt om pijn te verzachten bij vervelende handelingen, zoals bloedprikken. Voor te vroeg geboren baby’s stimuleert het ook de zuigreflex

Veel voorkomende momenten

De Tweede Nacht: Wat kunt u verwachten

Veel ouders merken dat de tweede nacht na de geboorte van hun baby pittiger is dan de eerste. Dit is heel normaal – het helpt om te weten wat u kunt verwachten.

De eerste nacht: rust voor de baby, adrenaline voor de ouders
Na de bevalling is de baby vaak uitgeput en slaapt veel. Ouders daarentegen kunnen juist nog vol adrenaline zitten.

De tweede nacht: onrust bij de baby, vermoeidheid bij de ouders
De tweede nacht is vaak heel anders. Ouders beginnen de vermoeidheid te voelen, terwijl de baby juist wakkerder en onrustiger wordt. Hij wil veel bij u zijn en vaak aan de borst drinken. Dat kan verwarrend zijn: u kunt gaan twijfelen of er wel genoeg melk is of dat er iets mis is. Maar meestal is er niets aan de hand.

De baby is simpelweg overweldigd door alle nieuwe indrukken buiten de baarmoeder. Wat hij dan het meest nodig heeft, is nabijheid en geborgenheid: huid-op-huidcontact bij u of uw partner is de veiligste plek die hij kent.

Wat kunt u doen?

Probeer overdag extra rust te nemen, zo bent u voorbereid op een onrustige tweede nacht.
Houd uw baby 's nachts zo dicht mogelijk bij u, bijvoorbeeld door samen te slapen op een veilige manier of door veel huid-op-huidcontact.
Wissel elkaar af, zodat u om de beurt kunt slapen.
Blijf uw baby regelmatig aanleggen aan de borst. Dit helpt niet alleen de baby, maar ondersteunt ook de opstart van de borstvoeding.

Deze fase gaat voorbij. Door hierop voorbereid te zijn en elkaar te ondersteunen, maakt u een mooie start met uw baby.

Regeldagen: afstemming van vraag en aanbod

Rond 2 weken, 6 weken, 3 maanden en 6 maanden of bij ziekte van de baby of zijn moeder kan uw baby vaker willen drinken. U kunt het idee hebben dat u onvoldoende melk maakt. Door vaak aan te leggen, op verzoek van de baby, zal vraag en aanbod weer op elkaar afstemmen.

Zorg voor uw borsten

Was uw borsten alleen met water
Laat een druppel melk opdrogen op uw tepel
Draag zoogkompressen indien nodig
Let op stuwing of pijn
Draag een ondersteunende (voedings)beha

Stuwing bij borstvoeding: wat is het en wat kunt u doen?

In de eerste dagen na de geboorte verandert de moedermelk van samenstelling. De overgang van het eerste voedzame colostrum naar de rijpe moedermelk zorgt ervoor dat uw borsten zich vullen – dit noemen we stuwing.

Stuwing ontstaat meestal rond de 2e tot 5e dag na de bevalling. Uw borsten kunnen dan:

Vol en gespannen aanvoelen
Warm of pijnlijk zijn
Soms een beetje rood of glanzend lijken

Dit is een normaal proces en een teken dat uw lichaam de borstvoeding goed op gang aan het brengen is. Het kan echter wel ongemakkelijk of zelfs pijnlijk zijn.

Wat kunt u doen bij stuwing?

Blijf de baby regelmatig aanleggen: Laat uw baby minstens 8 tot 12 keer per 24 uur drinken. Een goede, frequente lediging helpt de stuwing te verlichten.
Zorg voor een goede aanlegtechniek: Een juiste houding en goed aanhappen voorkomen extra ongemak. Vraag gerust hulp van een kraamverzorgende of lactatiekundige.
Huid-op-huidcontact: Dit stimuleert het toeschieten van de melk en kan helpen bij het voeden.
Koelen na het voeden: Koude kompressen kunnen helpen om zwelling en pijn te verminderen.
Warmte vóór het voeden: Een warme douche of warm kompres kan het toeschieten van de melk vergemakkelijken.
Met de hand kolven: Een beetje melk met de hand afkolven als uw borsten erg vol zijn of op spanning staan, kan helpen om uw baby beter te laten aanhappen. Doe dit alleen in overleg met de zorgverlener, overstimulatie moet worden voorkomen.
Draag een (stevige) BH, dat geeft steun.

Stuwing is meestal tijdelijk en gaat binnen een paar dagen vanzelf over, zeker als de borstvoeding goed op gang komt.

Gezonde leefstijl tijdens borstvoeding

Als u borstvoeding geeft mag u alles weer eten. Het kan zijn dat u wat meer trek en dorst krijgt.

Eet gevarieerd volgens de Schijf van Vijf
Drink voldoende water
Vermijd roken en wees voorzichtig met alcohol en medicatie. Raadpleeg bij medicijngebruik altijd uw arts.

De rol van uw partner

Het is cruciaal dat partners elkaar steunen bij borstvoeding. De partner kan een belangrijke rol spelen in het succes van borstvoeding door het geven van praktische hulp en emotionele support en het creëren van een positieve sfeer rondom het voeden. De partner kan de baby niet zelf voeden maar wel een grote rol spelen bij o.a.:

Baby troosten, verschonen, in bad doen
Knuffelen, dragen, nabijheid bieden
U aanmoedigen en helpen rust te vinden

Samen geeft u uw baby een liefdevolle start.

Ondersteuning bij borstvoeding

Het geven van borstvoeding kan extra uitdagend zijn. Bijvoorbeeld bij ziekte of prematuriteit. Gelukkig staat u er niet alleen voor.

Wie kan u helpen?

Veel verpleegkundigen en (kraam)verzorgenden van de afdeling waar u of uw kind verblijft, kunnen u ondersteunen bij borstvoeding. Zij hebben ervaring met de begeleiding bij borstvoeding en kunnen praktische tips geven. Daarnaast zijn er op verschillende afdelingen ook borstvoedingscoaches beschikbaar die u kunnen helpen met uw vragen over borstvoeding.

Lactatiekundigen

Heeft u specifieke problemen of behoefte aan extra begeleiding? Dan kan de verpleegkundige een klinisch lactatiekundige voor u inschakelen. Deze specialist op het gebied van borstvoeding is op werkdagen aanwezig in het ziekenhuis.

Thuis verder met borstvoeding

Ook na de ziekenhuisopname kunt u hulp en advies krijgen:

La Leche League (LLL)

Deze organisatie van vrijwilligers biedt informatie, advies en een luisterend oor aan ouders die borstvoeding geven of dit willen gaan doen.
Meer informatie: www.borstvoeding.nl

Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen (NVL)

Bent u thuis en loopt u tegen problemen aan? Dan kunt u terecht bij een lactatiekundige IBCLC voor professionele begeleiding.
Kijk op: www.nvlborstvoeding.nl

Contact lactatiekundigen Erasmus MC:
lactatiekundige@erasmusmc.nl