Over deze opleiding
Overzicht
Het Erasmus MC heeft een communicatietraining ontwikkeld voor medisch specialisten gericht op patiënten met onverklaarde klachten. Uit onderzoek blijkt dat artsen die deze training hebben gevolgd, beter het gesprek met deze patiënten voeren. Ook andere ziekenhuizen kunnen de training aanvragen.
Voor 30-50% van de lichamelijke klachten die patiënten presenteren in de huisartsenpraktijk, kan geen medische verklaring gegeven worden. In ziekenhuizen ligt dit percentage zelfs nog iets hoger. Alhoewel de meeste van deze klachten binnen een aantal weken of maanden weer verdwijnen, houdt 20-30% van deze onverklaarde klachten langer dan één jaar aan.
Veel patiënten met langdurige lichamelijke klachten waarvoor geen medische verklaring is, voelen zich niet serieus genomen door hun dokter. Tegelijkertijd voelen artsen zich vaak tekortschieten in hun medisch handelen, of zij kunnen de klachten niet aanvaarden als reëel.
Inhoud
Praktische informatie van de training en leerdoelen.
Opzet training
Deze blended training, die bestaat uit 2 face-to-face bijeenkomsten en online modules voor zelfstudie. De tijdsinvestering voor beide trainingen is 14 uur.
Elke bijeenkomst heeft een eigen thema en is erop gericht artsen vertrouwd te maken met het toepassen van cognitief gedragstherapeutische technieken in de consultvoering gericht op patiënten met somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK).
De training bestaat uit het aanbieden van korte theoretische fragmenten in combinatie met veel ruimte voor het oefenen van vaardigheden met eigen casuïstiek. Het programma is zo opgebouwd, dat er steeds na elk dagdeel een aantal weken ruimte zit om de vaardigheden in de eigen praktijk toe te passen. Aanpassing van cursus is bespreekbaar.
Leerdoelen
De arts heeft na afloop van deze training:
- Een brede kennis aangaande theorie, achtergronden, epidemiologie, etiologie, behandelmodellen en behandelmogelijkheden voor patiënten met SOLK en somatoforme stoornissen.
- De vaardigheid cognitief gedragstherapeutische technieken in te zetten in consulten met patiënten met lichamelijk onverklaarde klachten voor wat betreft exploratie, uitleg, vervolgbeleid en terugrapportage.
- Exploratie van lichamelijke, emotionele, cognitieve, gedragsmatige en sociale aspecten van de lichamelijk onverklaarde klachten van een patiënt via de SCEGS analyse.
- Uitleg geven aan patiënten met lichamelijk onverklaarde klachten op basis van de bevindingen uit exploratie, anamnese en onderzoek over de oorsprong en het beloop van hun klachten.
- Uitleg geven over de rol van vicieuze cirkels en neerwaartse spiralen bij het in stand houden van de lichamelijke klachten.
- Uitleg geven aan patiënten met onverklaarde klachten wat ze van aanvullend specialistisch onderzoek kunnen verwachten.
- Effectief geruststellen van patiënten met lichamelijk onverklaarde klachten.
- Adequaat reageren op onzinnige verwijzingen.
- Adequaat een terugrapportage naar de huisarts maken, waarin de verwijsvraag van de huisarts zowel als de hulpvraag van de patiënt met lichamelijk onverklaarde klachten beantwoord wordt met een duidelijke uitleg over bevindingen en advies.
Accreditatie
Referenties
Reacties van deelnemers op de training.
Internist en vervangend opleider afdeling Inwendige Geneeskunde Erasmus MC Paul van Daele:
"De training is zeker nuttig geweest voor de dagelijkse praktijkvoering. Het helpt je frustraties te voorkomen bij patiënten die zich met vage klachten presenteren: frustraties voor zowel patiënt als dokter. Je leert bijvoorbeeld hoe je een patiëntgesprek bij dergelijke klachten structureert. En hoe je onnodig verder onderzoek voorkomt en de patiënt serieus neemt. Iedereen heeft baat bij de cursus, want elk specialisme kent zijn eigen somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten."
Neuroloog dr. Els Vriens, Diakonessenhuis Utrecht/Zeist:
"In het begin was het behoorlijk wennen. Nu ik een aantal maanden met de adviezen voor het effectief geruststellen heb gewerkt, blijkt het voor patiënten echt gemakkelijker te accepteren, wanneer het lichamelijk onderzoek niet afwijkend is."
Dr. Karin Schurink, internist-infectioloog Erasmus MC:
"Ik heb een goed idee gekregen wat onderhoudende factoren voor SOLK kunnen zijn en geleerd hoe die te verwoorden. Ik zie in hoe handig het is om duidelijk in de brief naar de huisarts een antwoord op de verwijzing te zetten, met een duidelijke conclusie waarin gesteld wordt dat somatische ziekten niet zijn aangetoond en in welke bewoording dit aan patiënt is verteld".
Reactie patiënt:
"De dokter nam echt de tijd voor mij. Ik werd voor iets heel anders ingestuurd maar zij wist binnen de kortste keren het werkelijke probleem boven tafel te krijgen. Door de tijd die ze voor mij nam liep haar spreekuur uit, maar daar had zij geen probleem mee. Door zo snel de juiste diagnose te stellen zijn mogelijk kosten van andere onnodige onderzoeken bespaard."
Het onderzoek
‘Communicatie doet ertoe!’
Voor veel lichamelijke klachten kan geen medische verklaring gegeven worden. Deze somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) komen binnen alle specialismen voor. Voorbeelden ervan zijn onverklaarde pijn, chronische moeheid, duizeligheid, buikpijn en spierzwakte.
Het percentage poliklinische patiënten met onverklaarde klachten bedraagt voor neurologen, gynaecologen en reumatologen tenminste 40%. Goede arts-patiënt-communicatie is dé sleutel tot doelmatige medische zorg voor patiënten met SOLK.
Effectieve consultvoering bij deze patiëntengroep leidt tot preventie van stoornissen, verbetering van welzijn van patiënten en kostenbesparing door het voorkomen van overbodig medisch specialistisch ingrijpen.
In het Erasmus MC is een communicatietraining voor medisch specialisten ontwikkeld en uitgetest in het Erasmus MC, Diakonessenhuis Utrecht/Zeist, MC Haaglanden, Maasstad Ziekenhuis, Albert Schweitzer Ziekenhuis Dordrecht en het Sint Antonius Ziekenhuis Nieuwegein.
In 4 bijeenkomsten leren artsen beter door te vragen over de betekenis en impact van de klachten voor de patiënt met behulp van technieken uit de Cognitieve Gedragstherapie. Ook leren de artsen in het verhaal van de patiënt te zoeken naar factoren (cognities, emoties, symptomen, sociale omgeving, gedrag) die de klachten in stand houden en verergeren.
Artsen oefenen met effectief geruststellen en het geven van uitleg, die aansluit bij de patiënt. Artsen worden gestimuleerd overbodige diagnostiek achterwege te laten en naar de huisarts duidelijk uitleg en advies te geven.
Resultaten
De resultaten van het project SOLK.
Er zijn in totaal 123 artsen en 478 SOLK patiënten geïncludeerd in de studie uit 11 verschillende specialismen. De interventie is uitgetest in een gerandomiseerde, gecontroleerde studie. De artsen hebben de training gewaardeerd met een 2.79 op een 3-punt Likertschaal (SD 0.182; met 1 als minimum en 3 als maximum score). De artsen hebben voor en na de periode van interventie in totaal 6 consulten met SOLK patiënten op video opgenomen. Patiënten kregen op 3 momenten een vragenlijst aangeboden over welzijn, klachten en zorgconsumptie. Ook zijn de terugrapportages van de specialisten aan de huisarts beoordeeld.
Uit de scores op de videoconsulten blijkt dat getrainde artsen uitgebreider én patiëntgericht exploreren (p<.001) en beter uitleg geven over in stand houdende factoren bij SOLK (p<.05) dan ongetrainde artsen. Ook besteden ze in de terugrapportage aan huisartsen meer aandacht aan de hulpvraag van de patiënt (p<.01) en beantwoorden ze die ook beter (p<.05). De training kan op aanvraag gegeven worden en is bestemd voor medisch specialisten en aios, die regelmatig patiënten met onverklaarde klachten zien.
Wetenschappelijk onderzoek
Profiel Anne Weiland (Research Gate)
