Over levercirrose
Wat is levercirrose?
Bij levercirrose is de lever erg beschadigd. Er ontstaat littekenweefsel waardoor de lever steeds minder goed werkt. De lever kan niet meer beter worden.
Hoe ontstaat levercirrose?
U kunt levercirrose krijgen door verschillende oorzaken:
- Een chronische infectie van de lever. Dit noemen we hepatitis.
- Te veel vet in de lever. Dit komt vaak door overgewicht.
- Vergiftiging van de lever door te veel alcohol of te veel medicijnen.
- Erfelijke ziektes.
Wat merkt u van levercirrose?
Als de ziekte erger wordt, kunt u klachten krijgen. Sommige klachten kunnen zorgen dat u minder gaat eten. Klachten zijn bijvoorbeeld:
- minder trek in eten
- misselijk en soms overgeven
- buikpijn hebben
- moeilijker kunnen nadenken
- afvallen
- moe zijn
- Spataderen in de slokdarm. Dit noemen we varices.
- Te veel vocht in uw buik. Dit noemen we ascites.
- Te veel van vocht in uw enkels.
- Verward worden. Dit komt door afvalstoffen in bloed. We noemen dit hepatische encefalopathie.
Voeding bij levercirrose
Over levercirrose en voeding
De lever speelt een grote rol bij de verbranding en vetering van voeding. De lever slaat suikers uit onze voeding op voor wanneer we energie nodig hebben. Als u ’s nachts slaapt en niet eet, gebruikt het lichaam deze opgeslagen suikers als energie. Bijvoorbeeld om adem te halen en het hart te laten kloppen.
Bij levercirrose kan de lever deze suikers minder goed opslaan. Dit betekent dat u sneller een tekort aan energie kan krijgen. Bij gezonde mensen gebeurt dit na ongeveer 36 uur niks eten. Bij iemand met levercirrose kan dit gebeuren na 8 uur niks eten.
Als de lever geen suikers meer heeft opgeslagen, probeert het energie te halen uit vet. Maar dit gaat langzaam. Daarom kiest het lichaam een snellere manier: het haalt energie uit eiwitten in de spieren. Dit zorgt ervoor dat u afvalt en spieren verliest. Hierdoor vermindert uw conditie en weerstand. Daarnaast kan ondervoeding ontstaan. Bij ondervoeding is het risico op andere gezondheidsproblemen groter.
Bij levercirrose kan de lever deze suikers minder goed opslaan. Dit betekent dat u sneller een tekort aan energie kan krijgen. Bij gezonde mensen gebeurt dit na ongeveer 36 uur niks eten. Bij iemand met levercirrose kan dit gebeuren na 8 uur niks eten.
Als de lever geen suikers meer heeft opgeslagen, probeert het energie te halen uit vet. Maar dit gaat langzaam. Daarom kiest het lichaam een snellere manier: het haalt energie uit eiwitten in de spieren. Dit zorgt ervoor dat u afvalt en spieren verliest. Hierdoor vermindert uw conditie en weerstand. Daarnaast kan ondervoeding ontstaan. Bij ondervoeding is het risico op andere gezondheidsproblemen groter.
Voedingsadviezen bij levercirrose
Verdeling van voeding over de dag
- Begin uw dag met een ontbijt waar koolhydraten (zoals suikers en zetmeel) en eiwitten in zitten. Eet meteen nadat u opstaat.
- Eet minstens 4 keer per dag: ontbijt, lunch, avondeten, en iets voor het slapen gaan (ook wel bedtime snack genoemd).
Voorbeelden van ‘bedtime snacks’
- Een grote portie vruchtenkwark, yoghurt of vla met cruesli en een banaan.
- Een grote portie kwark of yoghurt met dadels of ander geweekt gedroogd fruit.
- Twee sneden brood met dubbel beleg en een beker chocolademelk.
- Twee of drie crackers met Franse kaas, makreel of tonijnsalade en een glas vruchtensap.
- Twee wentelteefjes en een glas vruchtensap.
- Een notenreep met een beker melk.
Alcohol
Alcohol is schadelijk voor de lever. Daarom mag u geen alcohol drinken. Ook geen 0.0% dranken. Daar zit vaak toch een klein beetje alcohol in.
Hepatitis E voorkomen
Mensen met levercirrose hebben een hoger risico op het krijgen van hepatitis E. Hepatitis E zit in rauwe schaal- en scheldieren en het vlees van varken, wild zwijn en edelhert.
U kunt hepatitis E voorkomen door:
U kunt hepatitis E voorkomen door:
- Uw vlees goed verhitten, zodat het virus doodgaat.
- Eet geen worsten of vleeswaren met rauw of niet genoeg verhit varkensvlees. Zoals leverworst, paté, bloedworst, boerenmetworst, salami, chorizo en fuet.
Andere adviezen bij levercirrose
Beweging
Elke dag genoeg bewegen is belangrijk voor uw spierkracht en conditie. Uw lichaam kan de eiwitten uit uw voeding beter gebruiken als u beweegt. Ga bijvoorbeeld wandelen, traplopen, fietsen, zwemmen of in de tuin werken. Krachttraining is ook goed. Als u geen gewichten heeft, kunt u halve literflesjes water gebruiken. U kunt uw benen trainen door een aantal keer vanuit een stoel op te staan. Uw kunt uw fysiotherapeut vragen om meer advies over beweging en spiertraining.
Risico op ondervoeding bij levercirrose
Waarom heeft u een risico op ondervoeding bij levercirrose?
Mensen met levercirrose hebben meer kans op een tekort aan energie, eiwitten en andere belangrijke voedingsstoffen. Daarnaast kost ziek zijn veel energie voor uw lichaam. Als u ziek bent verbruikt uw lichaam meer energie dan als u gezond bent. Tegelijkertijd kunnen uw klachten ervoor zorgen dat u minder eet. Dit kan zorgen voor verlies van spiermassa en kracht. U merkt dit bijvoorbeeld als uw armen en benen dunner worden, u gewicht verliest en uw conditie vermindert.
Meten van ondervoeding
Als u geen vocht vasthoudt
Als u geen extra vocht vasthoudt, kunt u door uw gewicht te controleren zien of u genoeg eet. Weeg uzelf eens per week op dezelfde weegschaal. Doe dat op hetzelfde tijdstip in de ochtend.Als u wel vocht vasthoudt
Als u wel vocht vasthoudt, geeft uw gewicht niet goed weer hoe het echt met u gaat. U lijkt misschien niet af te vallen, maar u kunt wel spiermassa verliezen. Wegen is dan niet betrouwbaar om te zien of u genoeg eet. Uw diëtist kan speciale metingen doen om te zien of u genoeg spieren heeft. Op basis daarvan kan de diëtist advies geven over wat u het beste kunt eten.Adviezen
Het is belangrijk dat u een energie- en eiwitrijk dieet heeft. Hoeveel u moet eten, hangt af van uw geslacht, lengte, leeftijd en gewicht. Uw diëtist vertelt u wat u precies moet eten.
Energie
Koolhydraten en vetten geven uw lichaam energie. Die energie heeft uw lichaam nodig om te ademen, te bewegen en eten te verteren. Er zitten koolhydraten in bijvoorbeeld brood en andere graanproducten, aardappelen, rijst, groente en fruit. Voorbeelden van producten met vet zijn bijvoorbeeld volle melkproducten, vlees, vis en kaas, boter en bak- en braadproducten.Eiwitten
Eiwitten zijn belangrijk voor het behouden en opbouwen van uw spieren. Het is belangrijk dat uw lichaam eiwitten niet als brandstof gaat gebruiken. U vindt eiwitten in bijvoorbeeld melkproducten, kaas, vlees, vis, eieren, sojaproducten, noten, pinda's en peulvruchten zoals bruine bonen.Voorbeelden en tips
Door deze tips op te volgen, zorgt u dat uw lichaam genoeg energie en bouwstoffen krijgt:
- Verdeel wat u eet over de dag. Eet zeven keer per dag een kleine maaltijd of een tussendoortje.
- Let vooral op een goed ontbijt en iets te eten voor het slapen gaan.
- Neem tussendoortjes die veel energie en eiwit bevatten, zoals volle melkproducten, (ongezouten) noten, blokjes kaas, en rolletjes vleeswaren.
- Drink minder bouillon, water, thee en koffie. Deze dranken vullen uw maag maar geven geen voedingsstoffen. Kies liever voor dranken met veel eiwit, zoals volle melk, karnemelk, chocolademelk, milkshake of yoghurtdrank.
- Eet bij elke maaltijd een zuivelproduct.
- Beleg uw boterham dubbel, bijvoorbeeld met kaas en vleeswaren, vis, ei of pindakaas.
- Meng noten of pinda's door de rijst of pasta.
- Strooi extra kaas over uw eten.
- Kies elke dag voor een ruime portie vlees, vis, kip/kalkoen, vegetarische vervangers, ei of peulvruchten.
Voeding bij complicaties van levercirrose
Wat zijn de complicaties bij levercirrose?
- Portale hypertensie: hoge druk in de leverader. Door levercirrose stroomt het bloed steeds moeilijker door de lever. Hierdoor ontstaat er een hoge druk in de ader die het bloed naar de lever voert.
- Ascites: vocht in de buikholte. Door de hoge druk in de leverader komt er ook een hoge druk op andere bloedvaten in de buik. Daarom stroomt er vocht vanuit de bloedvaten in de buikholte.
- Hepatische encefalopathie: als de lever niet meer goed werkt, komen er giftige stoffen in het bloed door afbraak van eiwitten. Eiwitten komen uit voeding en spieren De gifstoffen kunnen in de hersenen komen, waardoor u verward kunt worden.
Minder zout eten
Als u ascites heeft, is het belangrijk om minder zout te eten. Te veel zout in uw voeding kan zorgen dat uw lichaam nog meer vocht vasthoudt.
Gezonde volwassenen eten ongeveer 9 gram zout per dag. We raden mensen met ascites aan om 5 tot 6 gram zout per dag te eten. Dit is ongeveer 2000 tot 2400 mg natrium.
Er zijn 5 groepen producten waar zout in zit:
Gezonde volwassenen eten ongeveer 9 gram zout per dag. We raden mensen met ascites aan om 5 tot 6 gram zout per dag te eten. Dit is ongeveer 2000 tot 2400 mg natrium.
Er zijn 5 groepen producten waar zout in zit:
- brood- en graanproducten
- melkproducten
- vlees(waren), vis en kip
- kaas
- sauzen, kant- en klare producten, bouillon, soepen en zoutjes
Let op
- Voeg geen zout toe aan uw eten. Gebruik kruiden of specerijen om smaak toe te voegen.
- In de meeste kruidenmengsels (bijvoorbeeld kipkruiden) zit zout. Gebruik kruidenmengsels waar geen zout in zit.
- Eet zoveel mogelijk verse, onbewerkte voedingsmiddelen of onbewerkte diepvriesproducten.
Minder drinken
Soms moet u naast minder zout eten, ook minder drinken. Dit hangt af van hoeveel zout u in uw bloed heeft. Uw arts zal u vertellen wanneer u minder moet drinken.
Als u minder moet drinken, mag u niet meer dan 1500 ml (1,5 liter) vocht per dag. Vocht is bijvoorbeeld water, thee, koffie maar ook kwark, yoghurt, vla, soep en fruit.
Het is wel belangrijk dat u genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt. Drink daarom niet allen drankjes met weinig calorieën en eiwitten, zoals water, thee en koffie. Kies ook bijvoorbeeld voor melkproducten of sap.
Hoeveel eiwitten eten bij hepatische encefalopathie?
Als u hepatische encefalopathie heeft, is het belangrijk dat u genoeg eiwitten eet. Eiwit helpt om te voorkomen dat u uw spieren afbreekt. Het minder eten van eiwit kan juist zorgen voor spierafbraak.
Als u minder moet drinken, mag u niet meer dan 1500 ml (1,5 liter) vocht per dag. Vocht is bijvoorbeeld water, thee, koffie maar ook kwark, yoghurt, vla, soep en fruit.
Het is wel belangrijk dat u genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt. Drink daarom niet allen drankjes met weinig calorieën en eiwitten, zoals water, thee en koffie. Kies ook bijvoorbeeld voor melkproducten of sap.
Hoeveel eiwitten eten bij hepatische encefalopathie?
Als u hepatische encefalopathie heeft, is het belangrijk dat u genoeg eiwitten eet. Eiwit helpt om te voorkomen dat u uw spieren afbreekt. Het minder eten van eiwit kan juist zorgen voor spierafbraak.
Meer informatie
Medische voeding
De diëtist kan u aanraden om speciale voeding te gebruiken. Dit noemen we medische voeding. De diëtist bekijkt welke opties er zijn en geeft u advies dat goed bij u past.
Uw verzekeringsmaatschappij kan de kosten van medische voeding vergoeden. De diëtist stuurt dan een formulier naar het bedrijf dat met uw verzekeringsmaatschappij samenwerkt. Wordt uw medische voeding vergoed? Dan wordt de eerste keer de medische voeding bij u thuisbezorgd. Voor meer voeding moet u zelf contact opnemen met het bedrijf.
Uw verzekeringsmaatschappij kan de kosten van medische voeding vergoeden. De diëtist stuurt dan een formulier naar het bedrijf dat met uw verzekeringsmaatschappij samenwerkt. Wordt uw medische voeding vergoed? Dan wordt de eerste keer de medische voeding bij u thuisbezorgd. Voor meer voeding moet u zelf contact opnemen met het bedrijf.
Contact
Heeft u vragen? Of heeft u meer informatie nodig? Of wilt u een afspraak maken met een diëtist? Als u onder behandeling bent bij een diëtist van het Erasmus MC kunt u ons bereiken via:
- (010) 7033055 van maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 12.30 uur
- dietetiek@erasmusmc.nl
- (010) 7030054 van maandag t/m vrijdag van 13:30 tot 16:00 uur
