Naar topnavigatiemenu Naar hoofdnavigatiemenu Naar hoofdinhoud
Patiëntenfolder

Slokdarmkanker

Download PDF
Slokdarmkanker is een kwaadaardige aandoening van de slokdarm. Wij geven u graag meer informatie over deze aandoening en leggen u uit welke onderzoeken en behandelingen we uitvoeren.

Wat is slokdarmkanker?

De slokdarm is een holle buis die het voedsel van de mond naar de maag transporteert. Slokdarmkanker is een kwaadaardige aandoening van de slokdarm. Slokdarmkanker ontstaat doordat in de bouwstenen van het lichaam, het zogenaamde DNA, afwijkingen optreden. Vervolgens kunnen deze afwijkingen leiden tot een ongeremde groei van cellen van het slijmvlies. Op deze manier ontstaat een gezwel (= tumor).

In een later stadium kunnen de kankercellen losraken van elkaar en zich verspreiden via de bloedbaan en de lymfebanen. Dan kunnen uitzaaiingen ontstaan in lymfeklieren en andere organen, bijvoorbeeld in de lever, longen, bijnieren, botten en hersenen.

Soorten slokdarmkanker

Slokdarmkanker kan ontstaan vanuit verschillende type cellen. Er zijn een aantal soorten slokdarmkanker. De soort slokdarmkanker kan gevolgen hebben voor de behandeling.
  • Adenocarcinoom. Dit type kanker (carcinoom) begint vanuit slijmvormende cellen die zich meestal vlakbij de overgang naar de maag bevinden. Dit type slokdarmkanker komt verreweg het meest voor in Nederland.
  • Plaveiselcelcarcinoom. Dit type kanker (carcinoom) begint vanuit de beschermende cellen aan de oppervlakte van de slokdarm.
  • Overige soorten kanker. Er zijn nog een aantal zeldzamere soorten slokdarmkanker (melanoom, lymfoom, sarcoom, gastro-intestinale stromacel tumor (GIST), kleincellig carcinoom). Deze tumoren zijn heel zeldzaam en maken samen minder dan 5% van alle tumoren van de slokdarm uit.

Oorzaak

Het is nog niet duidelijk wat de exacte oorzaak van slokdarmkanker is. De slokdarmwand bestaat uit miljoenen cellen. Beschadigde en oude cellen worden vervangen door nieuwe cellen. Deze nieuwe cellen ontstaan door celdeling. Dit gaat meestal goed, maar soms kan er tijdens deze delingen iets misgaan en is er sprake van een ongecontroleerde deling van cellen. Vaak is dit toeval, maar soms wordt dit veroorzaakt door chronische irritatie van de cellen van de slokdarm. Een aantal risicofactoren kunnen deze chronische irritatie veroorzaken:

  • overmatig alcohol drinken
  • reflux (chronisch brandend maagzuur)
  • overgewicht
  • roken
  • eerdere bestralingen op de borstholte
  • bekend met een Barrett slokdarm (blijvend veranderd slokdarmweefsel)
  • bekend met slokdarm achalasie (bewegingsstoornis van de slokdarm)
Door de ongecontroleerde delingen, houden de (kanker)cellen zich niet aan grenzen. Zo kunnen ze doorgroeien in andere organen. Ook kunnen ze zich verplaatsen ze zich naar andere delen van het lichaam en daar uitgroeien tot nieuwe tumoren (uitzaaiingen).

Symptomen en gevolgen

Bij veel patiënten met slokdarmkanker blijft het eten steken of zakt het niet goed. Ook hebben patiënten vaak weinig zin in eten, vallen ze af en hebben ze een pijnlijk gevoel bij het eten en achter het borstbeen. Andere veelvoorkomende klachten zijn bloedarmoede, pikzwarte ontlasting, bloed overgeven, een hese stem en de hik.

Hoe vaak komt slokdarmkanker voor in Nederland?

Het aantal gevallen van slokdarmkanker is in de laatste 40 jaar toegenomen in Nederland. Dit geldt met name voor het type adenocarcinoom. In 2016 kregen ruim 2.700 mensen in Nederland de diagnose slokdarmkanker. Bij mannen komt slokdarmkanker vaker voor dan bij vrouwen. De gemiddelde leeftijd van patiënten met slokdarmkanker is 66 jaar.


Onderzoek en diagnose

Hoe wordt de diagnose slokdarmkanker gesteld?

Met behulp van een flexibele slang kijken we in de slokdarm en maag (endoscopie) en zoeken we naar oneffenheden van het slijmvlies die op kanker wijzen. Verder nemen we ook een stukje weefsel weg (biopsie). Als de biopsie kanker uitwijst, dan is verder onderzoek noodzakelijk om het stadium van de ziekte vast te stellen.

Welke onderzoeken worden in het Erasmus MC verricht om het stadium van de ziekte vast te stellen?

De behandeling van slokdarmkanker vindt plaats in centra die expert zijn op dit gebied. Vaak is de diagnose slokdarmkanker in een ander ziekenhuis gesteld en wordt u voor het verdere behandelplan naar het Erasmus MC verwezen naar de chirurg of maag-darm-leverarts. Voordat we met u spreken over een behandeling, voeren we een aantal onderzoeken uit die van belang zijn voor de keuze van de beste behandeling voor u. U moet dan denken aan onderzoeken zoals een slokdarm-maagonderzoek (endoscopie), een inwendige echo (endosonografie), bloedonderzoek en een (PET-) CT-scan.

Vaak zijn deze onderzoeken al (deels) verricht in het verwijzende ziekenhuis. Toch wordt in het Erasmus MC een deel van het onderzoek opnieuw bestudeerd en in een enkel geval herhaald om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de ziekte. Vaak is het nodig om voor de start van een behandeling een kijkoperatie (onder algehele narcose) te verrichten om te zien of het buikvlies niet is aangedaan. Dit geeft vaak veel extra informatie over het stadium van de ziekte.

Eens per week vergaderen alle medisch specialisten (o.a. chirurgen, maag-darm-leverartsen, oncologen, radiotherapeuten, radiologen, nucleair geneeskundigen, pathologen) en zorgverleners (o.a. verpleegkundig specialisten, diëtisten) die betrokken zijn bij de behandeling van slokdarmkanker. Zij maken op basis van de uitslagen en uw behandelwensen een behandelplan voor u.

Stadiumindeling bij slokdarmkanker

De arts gebruikt bij slokdarmkanker meestal de TNM-indeling om de ernst en de uitgebreidheid van de tumor aan te geven. De T (van tumor) zegt iets over de grootte en dieptegroei van het gezwel (de tumor). De N (van nodule) zegt iets over de lymfeklieren en de M (van metastase) zegt iets over uitzaaiingen in het lichaam. Achter elke letter T, N en M staat een getal. Over het algemeen geldt: hoe hoger het getal, hoe uitgebreider de kanker zich heeft verspreid.

De TNM-indeling gebruiken we om de juiste behandeling vast te stellen. Grofweg onderscheiden we 4 stadia in de TNM-indeling. Welke behandelingsmogelijkheden er zijn per stadium, staat beschreven onder 'Over de behandeling'.


Over de behandeling

Het behandeltraject van slokdarmkanker is over het algemeen zwaar en ingrijpend. Het tumorstadium bepaalt samen met de conditie en eventuele wensen van de patiënt, welke behandeling er mogelijk is.

Wat zijn de behandelingsmogelijkheden per stadium?

Stadium I
In stadium I is er sprake van lokale groei. De tumor is klein en is nog niet door alle wandlagen van de slokdarm heen gegroeid. Dit voorstadium is soms te behandelen via een lokale verwijdering van het kwaadaardige weefsel via een endoscoop (flexibele slang via de mond naar de organen). Dit noemen we een endoscopische mucosale resectie of EMR. Na een dergelijke lokale verwijdering wordt u tenminste 5 jaar lang iedere paar maanden door de maag-darm-leverarts goed gecontroleerd.

Soms lukt het niet om de tumor volledig te verwijderen en is een operatie noodzakelijk om de slokdarm en de omliggende lymfeklieren te verwijderen.

Stadium II
In stadium II is er sprake van uitgroei in de wand van de slokdarm en in het direct omgevende weefsel. De kankercellen banen zich een weg door de normale cellen van de slokdarm heen. Of verspreiden zich naar een nabijgelegen lymfeklier. Als behandeling van de tumor is meestal een combinatie van chemotherapie en bestralingen (radiotherapie) nodig. Vaak volgt na een aantal weken of maanden nog een slokdarmoperatie. Soms is het mogelijk alleen een operatie uit te voeren.

Stadium III
In stadium III is sprake van uitgroei door de wand van de slokdarm en soms ook in omliggende organen. De kankercellen worden niet tegengehouden door natuurlijke grenzen en kunnen ingroeien in andere organen (hart, longen, luchtpijp, lichaamsslagader). Vaak is de tumor dan ook verspreid naar één of meerdere lymfeklieren nabij de slokdarm. Bijna altijd is er een zeer uitgebreide behandeling nodig, die bestaat uit chemotherapie, bestralingen (radiotherapie) en een slokdarmoperatie.
Soms echter is de tumor doorgegroeid in een orgaan dat niet verwijderd kan worden (bv luchtpijp of hart). Een operatie is dan niet mogelijk. De tumor wordt dan behandeld met chemotherapie, meestal in combinatie met bestraling. Het is dan vaak niet meer mogelijk om te genezen. Het effect van de therapie wordt altijd gemeten met scans. Als er sprake is van een zeer goede reactie, wordt u uiteraard weer tijdens het wekelijkse overleg besproken.

Stadium IV
Bij stadium IV is de kanker verspreid naar andere organen of lymfeklieren ver bij de slokdarm vandaan. Helaas is genezing in 99% van de gevallen niet mogelijk. Een operatie wordt dan ook maar zeer zelden uitgevoerd. De behandeling richten we op het behandelen van symptomen en het tot stilstand brengen van de tumor (palliatieve therapie). Als er sprake is van een zeer goede reactie, wordt u uiteraard weer tijdens het wekelijkse overleg besproken.

Slokdarmoperatie

Bij een slokdarmoperatie wordt de slokdarm (deels) verwijderd samen met de omliggende lymfeklieren. Veel patiënten met slokdarmkanker die geopereerd worden, krijgen vóór de operatie een behandeling met chemotherapie en bestralingen. De behandeling met chemotherapie en bestralingen heeft tot doel om het gezwel kleiner te maken en de eventuele uitzaaiingen in een vroeg stadium te vernietigen. De duur van deze behandeling is meestal 5 weken. Na de behandeling met chemotherapie wachten we 8 tot 12 weken voor we gaan opereren. In deze periode kunt u herstellen van het eerste deel van de behandeling. Een paar weken voor de geplande ingreep vindt nog een PET-CT-scan plaats om aan te tonen dat de tumor niet uitgezaaid is.

Soms blijkt tijdens de operatie dat de kanker helaas toch niet verwijderd kan worden. Bijvoorbeeld als het gezwel is ingegroeid in omringende organen die niet verwijderd kunnen worden. Ook vinden we tijdens de operatie soms uitzaaiingen (bijvoorbeeld op het buikvlies) die van tevoren niet bekend waren. Dan kan de geplande operatie niet doorgaan.

Meer informatie over de operatie voor slokdarmkanker, kunt u lezen in de aparte folder.

Andere vormen van behandelingen

Andere behandelingen voor slokdarmkanker zijn chemotherapie en/of radiotherapie zonder operatie. Soms plaatsen we ook een stent. Een stent is een flexibel, zelfontplooibaar buisje dat via een slangetje in slokdarm of maag wordt geplaatst. Een stent vergemakkelijkt de doorgang van voedsel. In veel gevallen kunt u dan weer eten en drinken.

Wat zijn de behandelingsmogelijkheden als er geen genezing mogelijk is?

Als er sprake is van is uitzaaiingen in een ander orgaan (buikvlies, lever, long, bijnier, botten en soms verder weggelegen lymfeklieren), dan is genezing meestal niet meer mogelijk. Met chemotherapie kan de groei van kanker vaak wel nog afgeremd worden. Ernstige obstructieklachten van de slokdarm kunnen we behandelen met bestralingen of een stent.

Prognose

Als er geen uitzaaiingen op afstand worden vastgesteld en de tumor technisch te verwijderen is, is een behandeling gericht op genezing veelal mogelijk. Helaas wordt de ziekte vaak pas laat ontdekt, als er al uitzaaiingen zijn. Slokdarmkanker geeft namelijk pas klachten als de doorgang sterk is verkleind. Als de behandeling kan worden gericht op volledige genezing zoals bij een operatie (in combinatie met chemotherapie en bestraling), dan is na vijf jaar ongeveer 50% van de geopereerde patiënten nog in leven. Bij ongeveer de helft van de patiënten die wordt geopereerd, komt de ziekte terug. Vaak is genezing dan niet meer mogelijk.

Het Erasmus MC

Het Erasmus MC is een van de grootste slokdarmkankercentra van Nederland en Europa en heeft een uitstekend team van specialisten op het gebied van slokdarmkanker. Iedere week is er een bijeenkomst waar de specialisten elkaar ontmoeten en patiënten met maagkanker bespreken. De afdeling chirurgie heeft een verpleegkundige (een nurse-practioner) die gespecialiseerd is op het gebied van slokdarmkanker. U kunt altijd met hem of haar en uw behandelend arts contact opnemen.

Het Erasmus MC heeft veel ervaring met de behandeling van slokdarmkanker. Per jaar behandelen we meer dan 400 patiënten met slokdarmkanker. Ongeveer 70 tot 80 patiënten hiervan worden geopereerd. Het Erasmus MC speelt bij de introductie van nieuwe ontwikkelingen ook op internationaal niveau een rol. Er wordt in het Erasmus veel wetenschappelijk onderzoek verricht. U kunt dan ook benaderd worden om aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek deel te nemen. U bepaalt altijd zelf of u hieraan wilt deelnemen.

Overige informatie

Lotgenotencontact


In het Erasmus MC

Soms vinden patiënten of naasten het fijn om te praten met iemand die ook slokdarmkanker heeft gehad. In dat geval is het altijd mogelijk om met een medepatiënt te praten die het behandeltraject al achter de rug heeft. Onze verpleegkundig specialist kan u in contact brengen met een medepatiënt als u daar behoefte aan heeft.

Patiëntenvereniging SPKS
U kunt ook terecht bij de patiëntenvereniging SPKS (Stichting voor Patiënten met Kanker aan het Spijsverteringskanaal). SPKS is een netwerkorganisatie voor kankerpatiënten, hun partners en hun naaste omgeving. Zij brengt deze met elkaar in contact en behartigt hun belangen. Daarnaast geeft SPKS voorlichting en bevordert zij wetenschappelijk onderzoek. Meer informatie kunt u vinden op de website www.spks.nl. Telefoon: (088) 002 97 37. Mail: secretariaat@spks.nl.

Patiëntinformatiecentrum Oncologie (PATIO)


Het patiëntinformatiecentrum is er voor iedereen die met kanker te maken krijgt, als patiënt of naaste. Het informatiecentrum bevindt zich aan de Zimmermanweg en is geopend van maandag t/m vrijdag van 8.00 - 16.30 uur. Telefoon: (010) 704 12 02. Mail: patio@erasmusmc.nl. Voor alle mogelijkheden en activiteiten: www.erasmusmcpatio.nl. Kijkt u ook eens naar het ervaringsverhaal van Joris:

.

Familiehuis


In het Familiehuis kunnen partners en familieleden van patiënten logeren gedurende de periode van behandeling. In het Familiehuis beschikken zij (voor een relatief kleine eigen bijdrage) over een eigen gastenkamer met badkamer. Ook kunnen ze gebruikmaken van de gemeenschappelijke faciliteiten zoals als een keuken, eetkamer en woonkamer. Het huis geeft zowel de zieke als logerende familieleden de rust van het dichtbij elkaar kunnen zijn.

Meer informatie over het Familiehuis kunt u vinden op de website www.familiehuis.nl.
Telefoon: (010) 704 11 05.
Mail: familiehuis@erasmusmc.nl

Heeft u nog vragen?

Heeft u vragen over slokdarmkanker of over de operatie? Bel dan gerust met de verpleegkundig specialist of vraag het uw chirurg of maag-darm-leverarts. Ook kunt u terecht op de website van de KWF kankerbestrijding (www.kanker.nl), de website van de Maag Lever Darm Stichting (www.mlds.nl) of de website van de patiëntenvereniging (www.spks.nl).