Patiëntenfolder

Postpartum psychose

U heeft een postpartum psychose, of u bent een naaste van iemand met een postpartum psychose. De postpartum psychose staat ook bekend als ‘kraambed-psychose’. Hier geven we u uitleg over deze ziekte.

Psychiatrie

Download PDF

Over postpartum psychose

Wat is een postpartum psychose?

Een postpartum psychose is een psychose in de periode na de bevalling. Deze periode heet de postpartum periode. In deze periode hebben vrouwen een verhoogd risico op een psychiatrische stoornis. Eén van die stoornissen is een postpartum psychose.

Een postpartum psychose is een ernstige, zeldzame aandoening. Het ontstaat meestal in de eerste 4 weken na de bevalling. De patiënt heeft zelf vaak niet door dat zij ziek is.

Gelukkig kunnen we een postpartum psychose meestal goed behandelen. De meeste vrouwen zijn met een intensieve behandeling na een paar weken tot maanden weer hersteld.

Wat merkt u?

De eerste kenmerken van een postpartum psychose zijn vaak al een paar dagen na de bevalling zichtbaar. Vaak begint het met slecht slapen, ontremming, achterdocht en prikkelbaar zijn. Daarna worden de klachten erger. De klachten verschillen per persoon. Ook kunnen de klachten wisselen per dag.

Vaak krijgt een patiënt last van:

Veranderingen van stemming. De stemming kan wisselen. Bijvoorbeeld van somber naar blij naar boos.
Slecht slapen.
Ontremming. U heeft dan moeite om uw gedrag te controleren, de ‘rem’ is eraf. U blijft bijvoorbeeld steeds praten. Of u zegt of doet ongepaste dingen. Of u heeft geen controle over uw emoties.
Achterdochtig zijn.
Snel boos worden of gevoelig (prikkelbaar) zijn.
Chaotisch gedrag.
Onrustig zijn.
Wanen. Hierbij heeft u bepaalde sterke overtuigingen, die niet kloppen.
Hallucinaties. Hierbij ziet, hoort, voelt, ruikt of proeft u dingen die er niet zijn.

Soms krijgen patiënten ook last van:

In de war zijn. Bijvoorbeeld niet meer weten welke dag of welke tijd het is. Of niet meer weten waar u bent.
Minder goed reageren op de omgeving.

Hoe vaak komt het voor?

Een postpartum psychose komt bij ongeveer 1 op de 1000 bevallen vrouwen voor. Deze vrouwen hebben meestal hun eerste kind gekregen. De meeste van deze vrouwen hebben nooit eerder psychiatrische klachten gehad.

Oorzaak

We weten niet precies wat de oorzaak is van een postpartum psychose. Dit geldt voor veel psychiatrische aandoeningen. Wel weten we welke dingen de kans op een postpartum psychose groter maken. Dit zijn:

Een eerdere postpartum psychose. 1 op de 4 vrouwen die eerder een postpartum psychose heeft gehad, krijgt na een volgende bevalling opnieuw klachten.
Een bipolaire stoornis. 1 op de 3 vrouwen met een bipolaire stoornis krijgt na de bevalling ernstige stemmingsklachten of een postpartum psychose. Medicijnen tijdens de zwangerschap maken het risico hierop kleiner.
Iemand in de familie heeft een postpartum psychose gehad.
Veel te weinig slaap na de bevalling.

Na de zwangerschap veranderen de hormonen in het lichaam van de moeder. Mogelijk spelen deze veranderingen een rol bij een postpartum psychose. Maar dit is nog niet bewezen met onderzoek.

Heel soms is een lichamelijk probleem de oorzaak van een postpartum psychose. Bijvoorbeeld een ontsteking van de hersenen (encefalitis) of een probleem van de schildklier.

Opname in het ziekenhuis

Waarom een opname?

Tijdens een opname kunnen we snel de juiste behandeling geven, met aandacht voor de band tussen moeder en baby. Daarnaast hebben vrouwen met een postpartum psychose een verhoogd risico om zichzelf en hun baby iets aan te doen. Dit komt gelukkig weinig voor en geldt vooral bij een hele ernstige postpartum psychose. Voor de veiligheid is het daarom belangrijk dat moeder en baby samen in het ziekenhuis blijven.

In het ziekenhuis

U komt met uw baby op onze afdeling met babykamer. Dit is een onderdeel van de kliniek Psychiatrie. Tijdens de behandeling blijft u met uw baby in het ziekenhuis.

Onderzoek

In het ziekenhuis stellen we eerst vast of u een postpartum psychose heeft. Dat doen we door:

Vragen te stellen aan u en uw naasten.
Uw klachten en uw gedrag te bekijken.
Te bekijken hoe u en uw pasgeboren baby op elkaar reageren.

We onderzoeken of er een lichamelijke oorzaak is voor de postpartum psychose. Dit doen we met:

Lichamelijk onderzoek. We onderzoeken bijvoorbeeld bloed en plas.
Neurologisch onderzoek. Daarmee onderzoeken we de hersenen en zenuwen. Daarvoor stellen we vragen en doen we verschillende testen.

Over de behandeling

Wat gaan we doen?

De behandeling bestaat uit:

medicijnen
structuur, door een vaste dag-planning
hulp bij de zorg voor uw baby
verschillende vormen van therapie, bijvoorbeeld ouder-kind-therapie en creatieve therapie
de band tussen u en uw baby sterker maken
hulp bij het krijgen van meer zelfvertrouwen als ouder
aandacht voor de partner en andere naasten

We overleggen altijd met u en uw naasten over de behandeling. We zorgen dat de behandeling past bij uw persoonlijke situatie.

Medicijnen

In het Erasmus MC krijgen patiënten een behandeling met de vaste stappen hieronder. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit goed werkt.

Stap 1: we geven u een ‘benzodiazepine’. Dit medicijn zorgt voor slaap en kalmering. Hierdoor slaapt u in de nacht beter. Meer informatie over dit medicijn vindt u op benzodiazepines.nl.

Bij een klein deel van de patiënten zorgt dit al voor herstel. Stap 2 en 4 zijn dan niet nodig.

Stap 2: zijn de klachten na een paar dagen niet minder geworden? Of zijn de klachten heel ernstig? Dan krijgt u een antipsychoticum. Bijvoorbeeld haloperidol. Meer informatie over antipsychotica vindt u op antipsychotica.nl.

Stap 3: we bespreken in alle gevallen een behandeling met lithium. Lithium is een stemmingsstabilisator. Dit medicijn zorgt dat u minder last heeft van veranderingen van stemming. Uit onderzoek blijkt dat lithium belangrijk is voor het herstel, en de kans op terugval verlaagt. Meer informatie over dit medicijn vindt u op stemmingsstabilisatoren.nl. Heeft u een bipolaire stoornis? Dan beginnen we sneller met een antipsychoticum en/of stemmingsstabilisator.

Stap 4: werken de medicijnen niet? Of heeft u last van hele ernstige, levensbedreigende klachten? Dan is elektroconvulsietherapie (ECT) de volgende stap. Dit komt bijna nooit voor. Meer informatie over deze therapie vindt u op hersenstichting.nl.

Hoelang medicijnen?

Vaak verdwijnen de meeste klachten door de behandeling binnen een paar weken. We adviseren om de medicijnen dan nog wel een tijdje te blijven gebruiken. Hierdoor is er minder kans dat de klachten terugkomen. Ons advies is om de lithium of het antipsychoticum 9 maanden te blijven gebruiken. Daarna gaat u stap voor stap steeds minder medicijnen gebruiken.

Verzorging van de baby

We overleggen met u, uw partner en naasten over de zorg voor uw baby tijdens uw opname. De zorg voor de baby vindt plaats op de babykamer. Als het mogelijk is, is uw partner zo veel mogelijk aanwezig op de babykamer.
In het begin zullen wij voor een groot deel voor de baby zorgen. Ook in de nacht. Stap voor stap gaat u steeds meer zelf voor de baby zorgen. Samen met u zoeken we steeds wat wel en niet lukt.

De band tussen moeder en baby

Bij het zorgen voor uw baby kunt u zich bang, verdrietig of onzeker voelen. Ook kunt u zich moe voelen, of last krijgen van problemen met uw concentratie.
Het team van de babykamer ondersteunt u en uw partner. Als het nodig is, nemen we de zorg voor uw baby even over. We staan hierbij naast u als ouders. Deze ondersteuning bestaat uit:

Het begeleiden van de dagelijkse structuur.
Het begeleiden bij uw rol als moeder.
Het begeleiden bij de verzorging van uw baby. Natuurlijk samen met partner.
Het begeleiden van het contact en de band met uw baby. Dit doen we onder andere met ouder-kind therapie.
Het geven van uitleg over een postpartum psychose.

Borstvoeding?

We raden het af om borstvoeding te geven. Dit heeft 2 redenen:

De medicijnen komen in de moedermelk terecht. Zo kunnen de medicijnen invloed hebben op de baby.
Het is belangrijk dat u genoeg rust krijgt. Borstvoeding in de nacht verstoort een goede rust in de nacht. Dit is niet goed voor het herstel.

Voor sommige ouders is het ingrijpend om geen borstvoeding te kunnen geven. Dit begrijpen we. Het team van de babykamer steunt u hierbij.

Stap voor stap naar huis

Zodra dit kan en veilig is, gaat u op verlof naar huis. U gaat dan steeds vaker en langer op verlof. Zo kunt u wennen aan weer thuis zijn met het gezin en de baby.

Na de behandeling

Nazorg

Bent u weer thuis na uw behandeling? Dan blijft u begeleiding krijgen. U krijgt deze begeleiding van het Erasmus MC of van een andere GGZ-instelling. Dit duurt gemiddeld 6 tot 9 maanden. Hiervoor zijn 2 mogelijkheden:

U komt regelmatig voor controle naar het ziekenhuis (polikliniek).
Zorgverleners komen regelmatig bij u thuis.

De precieze begeleiding verschilt per persoon. Dit bespreken we met u.

Het herstel

Met goede psychiatrische zorg herstellen patiënten meestal goed. Voor patiënten met een postpartum psychose op onze afdeling geldt:

De klachten verdwijnen vaak binnen een paar weken.
98 van de 100 vrouwen hebben direct na de behandeling en opname geen klachten meer.
Een deel van de vrouwen krijgt daarna wel weer klachten. 9 maanden na bevalling hebben 80 van de 100 vrouwen geen klachten.
9 maanden na de bevalling doen de meeste vrouwen het goed. Ze zorgen voor hun kind(eren) en pakken vaak hun werk of sociale leven weer op. Wel hebben zij meer last van sombere gevoelens dan vrouwen die niet ziek zijn geweest.

Een andere psychiatrische stoornis?

Een postpartum psychose kan een eerste teken zijn van een bipolaire stoornis of andere psychiatrische stoornis. Dit betekent dat patiënten na herstel van hun postpartum psychose opnieuw last krijgen van psychiatrische klachten. Bijvoorbeeld problemen met hun stemming. Dit geldt voor ongeveer 32 tot 62 van de 100 vrouwen. Helaas kunnen we niet voorspellen voor welke vrouwen dit geldt.

Merkt u zelf dat u last krijgt van klachten? Schakel dan hulp in. Neem bijvoorbeeld contact op met uw huisarts of uw psychiatrische behandelaar.

Ontwikkeling van het kind

Er zijn geen aanwijzingen dat een postpartum psychose invloed heeft op de ontwikkeling van het kind. Hier wordt nog onderzoek naar gedaan.

Opnieuw zwanger worden?

Bij de volgende geboorte van een kind is er een verhoogd risico op een nieuwe postpartum psychose. Ongeveer 1 op de 4 patiënten krijgt weer een postpartum psychose bij een volgende geboorte. U maakt deze kans kleiner door het advies hieronder te volgen.

Advies bij een volgende zwangerschap

Wilt u nog een keer zwanger worden? Ons advies is:

Doe dit pas als u helemaal hersteld bent.
Doe dit pas als u stabiel genoeg bent.
Maak eerst een afspraak voor advies bij een centrum voor zwangerschapspsychiatrie.

In het Erasmus MC hebben we zo'n centrum. U kunt hier terecht met een verwijzing van uw huisarts.

Tijdens uw afspraak maken we een plan voor tijdens uw zwangerschap. Het doel hiervan is de kans op een nieuwe postpartum psychose zo klein mogelijk te maken. In veel gevallen kunnen we een nieuwe postpartum psychose voorkomen.

Gebruikt u medicijnen? Dan bespreken we of u deze blijft gebruiken tijdens uw zwangerschap. Dit is een afweging tussen:

de voordelen van de medicijnen
de risico's van de medicijnen tijdens een zwangerschap

Gebruikt u geen medicijnen? Dan is ons advies om de eerste 3 maanden na de bevalling medicijnen te gebruiken. Meestal adviseren we dan het medicijn lithium. Dit is uit voorzorg. Krijgt u geen tekenen van een postpartum psychose? Dan bouwt u de medicijnen weer af.

Contact

Vragen?

Heeft u vragen? Stel deze gerust aan de arts of verpleegkundige van de babykamer. Wij helpen u graag.

Meer informatie

Wetenschappelijk onderzoek

In het Erasmus MC doen we onderzoek naar postpartum psychose. De doelen van dit onderzoek zijn:

de postpartum psychose beter begrijpen
de zorg voor vrouwen met een postpartum psychose verbeteren

Mogelijk vragen we u om mee te doen aan dit onderzoek. Meedoen is altijd vrijwillig. U kiest zelf of u mee wilt doen. Wel of niet meedoen heeft geen invloed op uw zorg.

Andere websites

Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap: lkpz.nl
Stichting Me Mam (steun voor en door moeders met psychische klachten rondom zwangerschap): www.memam.nl