Onze specialiteiten

Het Erasmus MC Transplantatie Instituut voert als enige in Nederland levende donor levertransplantaties bij volwassenen uit. Hierin zijn wij uniek. En met goede resultaten.

Hoe werkt het? 

Bij een levende levertransplantatie is een gezonde, levende persoon de donor. Hij of zij doneert een deel van de eigen lever aan een naaste. Ongeveer 60-70% van de totale lever wordt verwijderd. Dat deel geven we aan de ontvanger. Het komt op de plaats waar de oude zieke lever zat. Een lever heeft de unieke eigenschap om zich te herstellen. Zij groeit weer volledig aan bij de donor én bij de ontvanger. Binnen 6 tot 8 weken heeft de lever weer de normale proportie.

Voordelen

Het grote voordeel van transplantatie van een lever van een levende donor is dat de transplantatie al vroeg in het ziekteproces kan worden ingepland. Leverpatiënten zijn dan nog betrekkelijk goed in conditie. De kans van slagen van de operatie neemt daardoor toe en het herstel gaat sneller. Daarnaast kan het transplantatieteam de operatie overdag doen. Dat heeft voordelen boven een acute transplantatie midden in de nacht, zoals vaak het geval is bij een overleden donor. De tijd tussen het uitnemen van het deel van de lever en het ontvangen van het leverdeel is zeer kort. En dat is perfect voor het orgaan. Ook is de kwaliteit van de donorlever in orde. Want dat hebben we van tevoren zorgvuldig bekeken. En ook niet onbelangrijk, de wachttijd is minder.

Een bijzondere transplantatie in het levende levertransplantatie-programma is de dominotransplantatie. Daarbij geeft de ontvangende leverpatiënt zijn aangedane lever aan een andere patiënt met een leverziekte. Bijvoorbeeld aan iemand die een stofwisselingsziekte heeft (metabole ziekte). In hun lever ontbreekt een enzym, waardoor eiwitten niet worden afgebroken. Die eiwitten hopen zich in de loop van tientallen jaren op in het lichaam, waardoor hun spieren en organen achteruitgaan. Een donorlever helpt om de patiënt met de metabole ziekte te behandelen. En de lever met de metabole afwijking kan worden getransplanteerd naar een ontvanger zonder metabole ziekte maar met bijvoorbeeld leverkanker. Deze ontvanger zal niet de nadelen ervaren van de enzym-stoornis en de leverkanker kan succesvol worden behandeld.

Binnen het Transplantatie Instituut voeren wij niertransplantaties uit bij volwassenen en kinderen. Ons levende nierdonatie-programma is een van de grootste programma’s van Europa.

Hoe werkt het?

De meeste mensen hebben twee nieren. Bij een levende donor niertransplantatie kan een gezonde volwassene één nier afstaan aan een naaste. Dat kan ook aan een kind zijn. Met de overgebleven gezonde nier kan de donor zonder problemen verder leven. Die nier neemt het werk van de weggehaalde nier voor een deel over. De totale nierfunctie is dan zo’n 65 tot 75% van toen de donor nog twee nieren had. Dat is ruim voldoende. Mensen die een nier hebben afgestaan, merken meestal geen verschil met toen ze nog 2 nieren hadden. Ook zijn er mensen die anoniem willen doneren, aan een onbekende. Dat heet een altruïstische donatie. Al deze levende donoren helpen bij het oplossen van het probleem van het orgaantekort. 

Voordelen

Een nier afstaan is een groot besluit. Mensen die dat overwegen ontvangen wij op onze polikliniek. We doen medisch onderzoek en bespreken de motivatie om te doneren. Is er een match, dan kan een donor-ontvanger koppel rechtstreeks doneren en getransplanteerd worden. Een levende nierdonatie heeft veel voordelen voor de ontvanger. De nier is in goede conditie, beter dan een nier van een overleden donor. Het orgaan gaat langer mee en de ontvanger leeft er langer mee. Deze operatie is planbaar, waardoor de donor en de ontvanger in een zo goed mogelijke conditie zijn. Het orgaan hoeft niet te reizen, waardoor het meestal meteen na transplantatie werkt. En, er is geen wachtlijst meer voor de ontvanger.

Als er geen match is tussen donor en ontvanger, dan kijken wij naar andere mogelijkheden zoals het cross-over programma.  

Een bijzondere transplantatie in het levende nierdonatie-programma is de cross-over transplantatie. Dit is een landelijk ruilprogramma. Hieraan nemen mensen deel als de ontvanger en de levende donor niet direct bij elkaar passen. Dan is er tussen beiden géén match. De ontvanger heeft antistoffen in het bloed tegen de donor. Een donor-ontvanger koppel kan ook vrijwillig deelnemen aan dit ruilprogramma. Bijvoorbeeld om beter passende niertransplantaties mogelijk te maken. 4 maal per jaar is er een cross-over ronde, waarbij er naar goed passende ‘matches’ gezocht wordt tussen een nierpatiënt en een andere donor. Hieraan kunnen ook anonieme donoren meedoen (altruïstische donoren), waardoor zij met hun nierdonatie soms wel meerdere transplantaties mogelijk maken. Dat heet domino-donatie.

Wij zijn het nationale verwijscentrum voor patiënten met veel antistoffen in hun lichaam. Dit noemen we hoog-geïmmuniseerde patiënten. Deze antistoffen richten zich tegen de eiwitten in het weefsel van donoren. Daardoor hebben deze patiënten weinig kans op een direct aanbod van een nier. Voor deze patiënten kunnen wij transplantaties tóch mogelijk maken met een speciale behandeling. Dit heet een desensibilisatie behandeling. Bij deze behandeling verwijderen wij deze antistoffen uit het lichaam. Een speciaal filter  zuivert de antistoffen uit het bloed. Na de behandeling is transplantatie mogelijk geworden. Wij doen als enige in Nederland deze zogeheten HLA-incompatibele niertransplantaties.

Patiënten kunnen ook antistoffen tegen de bloedgroep van de donor hebben. Ook bij dit type antistoffen kunnen wij door een desensibilisatie behandeling een niertransplantatie toch mogelijk maken. Dit heet een ABO-incompatibele niertransplantatie.

Het Erasmus MC Transplantatie Instituut past als enige centrum in Nederland een nieuwe operatiemethode toe bij patiënten die een dubbele transplantatie moeten ondergaan.

Bij een heel kleine groep patiënten in Nederland functioneren zowel de nieren als de lever  zo slecht dat ze een donornier én donorlever nodig hebben. Dat zijn er ongeveer 6 per jaar. Vroeger kregen zij een donornier en –lever in één operatie geïmplanteerd. Nu opereren wij hen in 2 stappen. Eerst een nieuwe lever, en 1 á 2 dagen later de nieuwe nier.

Dag rust, betere start

Als de lever net geïmplanteerd is, scheidt die veel afvalstoffen uit. Dat is niet goed voor de nieren. Als de nieuwe donornier net na de transplantatie die afvalstoffen moet verwerken, komt hij vertraagd op gang. Hij maakt een moeilijke start. De patiënt moet dan vaak de eerste dagen dialyseren. Nu we ongeveer 24 uur wachten met de implantatie van de donornier, kan het lichaam deze afvalstoffen verwerken.

Net na de ingreep heeft de nier ook een wat hogere bloeddruk. En heeft hij extra vocht nodig om goed te kunnen plassen. De lever wil zo’n hoge bloeddruk juist niet. En de lever werkt ook beter bij een gelijkmatige vochtbalans. Bovendien maakt de lever stollingsfactoren aan. Dat doet hij net na de transplantatie nog niet goed. Door een pauze in te lassen bij het transplanteren, is dat goed voor beide donororganen.

Tijdens onze operaties brengen wij het liefst zo min mogelijk instrumenten in het lichaam. Daarom nemen wij de organen vaak uit via een kijkoperatie (laparoscopisch) en met robottechnieken . Ook het inbrengen van een orgaan kunnen we doen met de robottechniek. Dat heeft als groot voordeel dat de opnametijd korter is. Er komen minder wondinfecties voor. En ook zijn de pijnklachten minder. Het geeft een sneller herstel. In vergelijking met een ‘open operatie’ zijn hierbij de littekens kleiner.

Wat is perfusie?

Perfusie betekent: het op gang houden van de vochtcirculatie in een orgaan. Hierdoor worden afvalstoffen uit het orgaan afgevoerd. We spoelen het donororgaan buiten het lichaam kunstmatig door. Hiermee verbeteren we de kwaliteit van het orgaan. Zo halen we bloedklontjes of andere schade aan het orgaan weg. Ook kunnen andere stoffen die nodig zijn voor het herstel toegevoegd worden. Zo verbeteren we de kwaliteit van het orgaan buiten het lichaam en kan het na transplantatie ook direct beter werken.                                                                                                    

Orgaanperfusiekamer

Op de operatieafdeling van het Erasmus MC beschikken wij over een aparte orgaanperfusiekamer. Hier kunnen wij levers, nieren en longen op een speciaal perfusiesysteem aansluiten. Bij een koude perfusie doorstromen we het orgaan met een vloeistof waaraan zuurstof is toegevoegd. Bij een warme perfusie is dat een mengsel van bloed, medicijnen en voedingsstoffen. Door deze perfusie technieken kunnen we een groter aantal donororganen accepteren.

 

Heart in a box  

Begin 2021 hebben wij, samen met artsen van UMC Utrecht en UMC Groningen, de eerste succesvolle DCD hartdonaties in Nederland gedaan. Deze procedure valt onder warme perfusie. We noemen dit een ‘heart in a box’ procedure. Het stilstaande hart van een overleden donor wordt buiten het lichaam in een machine geplaatst waar het weer gaat kloppen na toevoer van zuurstof en bloed. Vervolgens wordt het hart getransplanteerd.

 

  

Toekomst wens

De orgaanperfusie techniek gaan wij verder perfectioneren. Onze ambitie is om een orgaanperfusie-systeem te ontwikkelen waarin een orgaan vele dagen behandeld kan worden. Daarmee zouden we de kwaliteit van de organen buiten het lichaam nog verder kunnen verbeteren. En dan kunnen ook organen van oudere donoren en donoren met overgewicht en vervetting gebruikt gaan worden. Met als doel meer transplantaties én minder sterfte op de wachtlijst.

De perfusie techniek kunnen we aanvullen met ingrepen die het herstel of aangroei van organen bevorderen. Dat noemen we regeneratie. Herstel kan ontstaan door tijdens de perfusie bijvoorbeeld geneesmiddelen of zuurstof toe te dienen aan het orgaan. Ook is het mogelijk om tijdens de perfusie stamcellen toedienen. Die cellen laten het orgaan weer ‘aangroeien’. Dankzij deze techniek komen er meer donororganen beschikbaar en kunnen meer transplantaties plaatsvinden. 

In de podcastserie 'In Opname', over de mensen van het Erasmus MC, vertelt professor Luc van der Laan over zijn missie om met stamcellen nieuwe stukken lever te laten groeien.

Beluister nu deze aflevering:

• Apple podcast
• Spreaker
• Spotify
• Google podcast:
• Deezer

Of luister zonder podcast player direct naar de aflevering over de bijzondere kenmerken van de lever.

Het Erasmus MC is landelijk bekend voor het gebruik van de hartlongmachine. Deze noemen we ‘ECMO’. ECMO is een afkorting van Extra Corporele Membraan Oxygenatie. Bij een beperkte groep patiënten met ernstig longfalen maken wij gebruik van deze hartlongmachine. Vaak zijn dit patiënten bij wie de longfunctie onvoldoende is. Door inzet van de ECMO overbruggen we de tijd tot aan een longtransplantatie. De hartlongmachine voegt buiten het lichaam zuurstof toe aan het bloed dat de organen van zuurstof voorziet. Het neemt hiermee de functie van de longen over. Hierdoor kan iemand, ondanks het falen van de longen, in leven blijven en neemt de kans op een transplantatie toe.

Op de intensive care (IC) afdeling is veel ervaring met deze techniek. Patiënten worden hier in de meest optimale conditie gehouden richting de transplantatie. Denk hierbij aan het actief trainen van de patiënt aan het ECMO apparaat. Sommige patiënten zijn zelfs in staat om te lopen op een loopband of een rondje te wandelen over de IC afdeling.

Een transplantatie is een ingrijpende gebeurtenis. Wij bieden intensieve begeleiding aan onze patiënten. En aan de levende donor, als dat aan de orde is. Met goede, eerlijke voorlichting vooraf. Soms gebeurt dat thuis. En een intensieve begeleiding tijdens en ná de transplantatie. Daarbij maken we ook gebruik van digitale mogelijkheden, zoals een app. Dat doen wij een leven lang. Het tekent onze oprechte band. Lees meer over onze begeleiding in leefstijl, medicatiegebruik en zelfzorg onder betrokken bij de patiënt.