Bij blaaskanker groeit er een kwaadaardige tumor in de blaas. De meest voorkomende vorm van blaaskanker is het urotheelcarcinoom. Symptomen van blaaskanker zijn bloed in de urine, vaak moeten plassen of pijn bij het plassen.
Blaaskanker: over deze aandoening
Wat is blaaskanker?
Bij blaaskanker zit er een kwaadaardige tumor in de blaas. Meestal zit de tumor in de wand van de blaas. Deze wand is bedekt met een bekleding die ook wel ‘urotheel’ wordt genoemd. Blaaskanker wordt daarom soms urotheelkanker of urotheelcelcarcinoom genoemd.
Urineleider- en nierbekkenkanker
Urotheelcelcarcinoom kan ook ergens anders in de urinewegen ontstaan, zoals in de urineleiders of in het nierbekken. Als de kanker daar ontstaat noemen we het urineleiderkanker of nierbekkenkanker. Deze vormen van kanker komen een stuk minder vaak voor dan blaaskanker.
Hoe vaak komt blaaskanker voor?
In Nederland krijgen ongeveer 7000 patiënten per jaar blaaskanker. Blaaskanker komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. De meeste blaaskankerpatiënten zijn ouder dan 55 jaar maar het kan op elke leeftijd voorkomen.
Klachten bij blaaskanker (symptomen)
Blaaskanker kan verschillende klachten geven. De meestvoorkomende klachten zijn:
Bloed plassen
Een veranderd plaspatroon (bijvoorbeeld veel vaker moeten plassen)
Bij verder gevorderde blaaskanker kunnen er daarnaast andere klachten ontstaan zoals:
Gewichtsverlies
Vermoeidheid
Aanhoudende koorts
Als u een van deze klachten heeft, betekent dat niet meteen dat u blaaskanker heeft. Er kan ook een andere oorzaak zijn van uw klachten. Het is wel verstandig om naar een huisarts te gaan met deze klachten, vooral wanneer u bloed in uw urine heeft.
Oorzaak
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op blaaskanker groter maken:
Roken
Rokers hebben ongeveer 3x zoveel kans op blaaskanker dan niet-rokers.
Chemische stoffen
Sommige stoffen verhogen het risico op blaaskanker. Dit gaat vooral om stoffen die gebruikt worden om kleurstoffen te maken zoals in de textiel-, plastic-, en rubberindustrie.
Irritatie van de blaas
Langdurige irritatie van de blaas kan het risico op blaaskanker vergroten. Deze irritatie kan bijvoorbeeld ontstaan door een chronische blaasontsteking, blaasstenen of een verblijfskatheter in de blaas.
Is blaaskanker erfelijk?
De aanleg voor sommige soorten kanker kan erfelijk zijn. Een erfelijke aanleg voor blaaskanker komt bijna nooit voor.
Komt blaaskanker bij twee familieleden in de eerste lijn (vader, moeder, broer en/of zus) voor? Dan kan het verstandig zijn erfelijkheidsonderzoek te laten doen. Neem in dat geval contact op met uw huisarts. De huisarts kan u adviseren over een erfelijkheidsonderzoek.
Is blaaskanker besmettelijk?
Kanker is nooit besmettelijk. Blaaskanker is dus ook niet besmettelijk.
Stadium blaaskanker
We maken verschil tussen niet-spierinvasieve en spierinvasieve blaaskanker. Het type blaaskanker bepaalt wat voor behandeling u krijgt.
Niet-spierinvasieve blaaskanker:
De blaastumor zit alleen in de wand van de blaas en niet in de spierlaag van de blaas.
Spier-invasieve blaaskanker:
De tumor groeit door tot in de spier van de blaas.
Op deze afbeelding ziet u het verschil tussen niet-spierinvasieve en spierinvasieve blaaskanker.
Wat wij voor u doen
Onderzoek en diagnose
U bent door uw huisarts of specialist verwezen naar het Blaaskankercentrum. Wij gaan eerst onderzoeken wat voor blaaskanker u heeft en het stadium waar de blaaskanker zich bevindt.
Voor uw bezoek hebben wij al gegevens gekregen van uw specialist. Met die gegevens bepalen we welke onderzoeken er bij u nodig zijn. De onderzoeken doen we allemaal op dezelfde dag. Aan het einde van de dag overleggen we met een team van specialisten over de resultaten. Samen bepalen we de diagnose en maken we een behandelplan.
U kan de volgende onderzoeken verwachten:
Bloedonderzoek
Aan het begin van uw bezoek doen we een bloedonderzoek om de functie van de nieren en lever te bekijken. Voor dit onderzoek wordt er bloed bij u afgenomen. Dit gebeurt bij de Centrale Bloedafname in het Erasmus MC.
Intakegesprek
Na de bloedafname krijgt u een intakegesprek met de uroloog, de internist-oncoloog, de radiotherapeut en verpleegkundige. Tijdens het intakegesprek bespreken we uw klachten, conditie en medische voorgeschiedenis. Ook bespreken we uw wensen voor de behandeling.
De aanwezige verpleegkundige zal de rest van de dag met u meelopen en u begeleiden bij de gesprekken met de oncoloog of de bestralingsarts. Deze verpleegkundige noemen we ook wel de casemanager. Hier lees je meer over de verschillende casemanagers van het Blaaskankercentrum.
Urineonderzoek (urinecytologie)
Soms wordt er in uw urine gekeken naar aanwezigheid van bloed en kwaadaardige cellen.
De arts bekijkt de binnenkant van de blaas. Hiervoor gebruikt de arts een cystoscoop. Dit is een dunne slang met een lens aan het uiteinde. De arts brengt de cystoscoop naar binnen via de plasbuis. De cystoscoop is aangesloten op een camera waardoor de patiënt op een scherm mee kan kijken.
Waarschijnlijk is er al een keer blaasweefsel bij u afgenomen voor uw bezoek aan het Erasmus MC. Wij onderzoeken dit eerder afgenomen weefsel opnieuw.
In sommige gevallen moet de uroloog opnieuw weefsel bij u afnemen uit de blaas. Dit gebeurt op de operatiekamer. De uroloog plaatst een holle buis (cystoscoop) via de plasbuis in de blaas. Aan deze buis zit een ‘happertje’, waarmee stukjes van de blaas worden weggenomen. We onderzoeken het weggenomen weefsel in het laboratorium.
Deze ingreep heet een transurethrale resectie van de tumor (TURT). Als de tumor niet te uitgebreid is, wordt tijdens de TURT operatie de hele tumor weggenomen.
Beeldvormend onderzoek
Bij spierinvasieve blaaskanker is er verder onderzoek nodig. Met dit onderzoek kijken we hoe ver de tumor is doorgegroeid in de spier en of er uitzaaiingen zijn. U kan de volgende beeldvormende onderzoeken krijgen:
CT-scan (röntgenonderzoek)
We onderzoeken of er uitzaaiingen zijn in andere organen zoals de longen, lever of hersens.
MRI-scan
We onderzoeken hoe ver de tumor is doorgegroeid en of er uitzaaiingen zijn in lymfeklieren rondom de tumor. Hiervoor maken we soms een MRI-scan van het bekken.
PET-CT scan
We onderzoeken of er uitzaaiingen zijn naar de lymfeklieren of longen.
Behandelplan binnen 24 uur
Bij het Blaaskankercentrum in het Erasmus MC vinden alle noodzakelijke onderzoeken op één dag plaats. Aan het einde van de dag overleggen we met een team van specialisten over de resultaten. Samen bepalen we de diagnose en maken we een behandelplan.
Patiënten worden binnen 24 uur na het eerste bezoek geïnformeerd over hun behandelmogelijkheden. Bij het opstellen van het behandelplan houden we altijd rekening met uw wensen en behoeftes.
Behandeling van niet-spierinvasieve blaaskanker
Een niet-invasieve tumor wordt ingedeeld in drie risicogroepen: laag risico, matig risico of hoog risico. Dit geeft aan hoe groot het risico is dat de tumor terugkeert, hoe snel hij terugkeert en hoe groot de kans is dat de tumor in het spierweefsel gaat groeien.
De risicogroep van de tumor bepaald welke behandeling nodig is. Bij het Blaaskankercentrum kunt u de onderstaande behandelingen krijgen.
TURT-operatie
Bij de TURT-operatie verwijdert de arts tumoren in de blaas via de plasbuis. Bij een niet-spierinvasieve tumor lukt het vaak om de hele tumor te verwijderen uit de blaas.
Bij niet-spierinvasieve blaaskanker is de kans ongeveer 70% dat de tumor terugkomt na een TURT-operatie. Om dit risico te verkleinen krijgt u na de TURT-behandeling een blaasspoeling. Bij een blaasspoeling wordt er vloeistof met medicijnen in de blaas gespoten. Deze medicijnen kunnen de kankercellen doden.
Er zijn verschillende soorten blaasspoelingen. De soort blaastumor bepaalt hoeveel blaasspoelingen en welke soort blaasspoelingen er nodig zijn.
Als de niet-spierinvasieve kanker ook na de blaasspoelingen een hoog risico blijft, dan kan het nodig zijn om de blaas weg te halen. Dit maakt de kans kleiner dat de blaaskanker terugkomt of verder ontwikkelt. Bij een blaasverwijdering wordt er op de plek van de blaas een nieuwe urineafvoer gemaakt. Dit kan op verschillende manieren. De arts bespreekt met u welke optie het beste voor u is. Lees meer over blaasverwijdering bij de behandeling van spierinvasieve blaaskanker en in de patiëntenfolder over blaasverwijdering.
Ervaring van een patiënt
In de onderstaande video vertelt een patiënt over zijn behandeling van niet-spierinvasieve blaaskanker.
Behandeling van spierinvasieve blaaskanker
Er zijn verschillende behandelingen mogelijk bij spierinvasieve blaaskanker. De arts beslist samen met u welke behandeling voor u het beste is.
U kunt de volgende behandelingen krijgen in het Erasmus MC Blaaskankercentrum:
Een Neoblaas (orthotope blaasvervanging)
Van een stuk dunne darm wordt een inwendig opvangreservoir gemaakt voor de urine. Dit reservoir wordt aangesloten op de plasbuis en neemt de functie van de blaas over. De urine kan dan via een normale weg het lichaam verlaten.
Een urinestoma (Urinestoma volgens Bricker)
U krijgt een zakje op de buik waarin de urine wordt opgevangen. Dit zakje is aangesloten op een gat in de buikwand. De opening in de buikwand staat in verbinding met de urineleiders via een stukje dunne darm.
Een Indiana pounch (continent urinestoma)
De urine wordt opgevangen in een inwendig reservoir en u hoeft geen stoma te dragen. Het reservoir wordt gemaakt van een stuk dunne darm en een deel van de dikke darm. De uitgang van het reservoir zit in de wand van de onderbuik. Het reservoir moet via de uitgang in de buik elke paar uur geleegd worden.
In het Erasmus MC gebruiken we voor blaasverwijdering-operaties de Da Vinci Robot. Deze robot wordt aangestuurd door chirurgen en helpt om preciezer te opereren. Hierdoor kunnen we complexe operaties beter uitvoeren en kunnen patiënten sneller herstellen. U vindt meer informatie over de robot op de pagina over het Blaaskankercentrum.
Chemoradiatie: bestralen gecombineerd met chemotherapie
Chemoradiatie is een combinatie van chemotherapie en radiotherapie (bestraling). U kunt deze behandeling krijgen in plaats van een blaasverwijdering. U kunt dan uw blaas behouden. Voor chemoradiatie moet u aan verschillende voorwaarden voldoen. U heeft bijvoorbeeld weinig uitzaaiingen, geen of weinig blaasklachten en goedwerkende nieren.
Bestralen (radiotherapie)
Radiotherapie wordt vaak als aanvullende behandeling gegeven. Bijvoorbeeld in combinatie met een operatie of chemotherapie. Bij een beperkt aantal tumoren kan radiotherapie als complete behandeling worden gegeven. De bestraling is dan voldoende om de tumor volledig vernietigen. Dit is niet mogelijk als er uitzaaiingen zijn buiten het bestralingsgebied.
Bij inwendige bestraling (HDR) krijgt u binnen een korte tijd veel straling toegediend via een kleine stralingsbron dicht bij of in de tumor. Hierdoor kunnen we omliggende organen veel beter sparen en krijgt de tumor een veel hogere dosis bestraling.
Bij immuuntherapie krijgt u medicatie die het afweersysteem stimuleren om de kankercellen op te ruimen. Deze behandeling wordt gegeven als de blaaskanker terug is gekomen na chemotherapie. Het is een palliatieve behandeling en is bedoeld om het leven te verlengen.
Blaaskatheterisatie
In sommige situaties is het nodig dat u een blaaskatheter krijgt. Dit is een slang die in de plasbuis wordt geplaatst zodat de urine naar buiten kan.
Soms zien we in overleg met de patiënt af van behandeling. Ook dan kunnen we u nog begeleiden. Zo hebben we een verpleegkundige die gespecialiseerd is in palliatieve zorg en een pijnteam die kan helpen om de pijn te verminderen. Ook kunnen we bepaalde ingrepen doen om de kwaliteit van leven te verbeteren, bijvoorbeeld bestralen om het bloedverlies bij plassen te stoppen.
Controles
In het eerste jaar na uw behandeling vinden de controles plaats in het Blaaskankercentrum van het Erasmus MC. U komt 1 keer per 3 maanden op controle.
Wat gebeurt er tijdens de controles?
Bij de controles nemen we vaak bloed af en maken we foto’s. Als de blaas behouden is gebleven, worden de blaasspiegelingen herhaald.
Kan ik de controles in mijn eigen ziekenhuis doen?
Het verschilt per patiënt of dit mogelijk is. Vaak kan u na een jaar de controles voortzetten in uw eigen ziekenhuis. Naast de controles in uw eigen ziekenhuis komt u ook één keer per jaar in het Erasmus MC Blaaskankercentrum op controle.
Hoe lang blijf ik onder controle?
Heeft u een urineafleiding? Dan blijft u levenslang onder controle.
Heeft u geen urineafleiding? Dan blijft u minimaal tien jaar onder controle.
Meedoen aan klinische studies
Bij het Blaaskankercentrum doen we veel wetenschappelijk onderzoek. U kan gevraagd worden om mee te werken aan een van onze studies. Bespreek met uw arts welke mogelijkheden hiervoor zijn.
In deze video vertelt een patiënt over zijn deelname aan een studie voor uitgezaaide blaaskanker.
Leven met en na blaaskanker
Wij proberen u zo goed mogelijk te begeleiden om uw leven opnieuw in te vullen na de diagnose blaaskanker. Zo kunt u geholpen worden door een stoma-verpleegkundige, een seksuoloog, een diëtist of een medisch maatschappelijk werker. Ook kunt u terecht bij de PATIO (Patiënten- informatiecentrum Oncologie) van het Erasmus MC Kanker Instituut voor meer informatie en lotgenotencontact.
PATIO: een ruimte in het Erasmus MC waar u informatie vindt over niet-medische onderwerpen. Ook kunt u hier terecht voor contact met lotgenoten of om even te ontspannen.
Palliatieve zorg
Soms is het helaas niet meer mogelijk om te genezen van blaaskanker, u krijgt dan palliatieve zorg. Met deze zorg proberen we de klachten te verminderen en de kwaliteit van leven te verbeteren.
Met wie heeft u te maken?
Bij de behandeling van blaaskanker zijn zorgverleners van verschillende specialismen betrokken. U zult het meeste contact hebben met de uroloog, de internist-oncoloog, de radiotherapeut (bestralingsarts) en verpleegkundigen. Onderaan deze pagina ziet u een overzicht van de zorgverleners die u tegen kan komen tijdens uw behandeling.
Blaaskankercentrum
In het Erasmus MC worden patiënten met blaaskanker behandeld in het Blaaskankercentrum van het Erasmus MC Kanker Instituut. Dit is een van de grootste multidisciplinaire kankercentra in Nederland.
